Մարկոս Էլիոս Ավրելիոս Վերոս

ԻՆՔՍ ԻՆՁ ՀԵՏ ՄԵՆԱԿ
Խորհրդածություններ
( հատվածներ)

Առաջին գիրք

5. Դաստիարակիցս (ժառանգել եմ).... անքմահաճություն,  դիմացկունություն դժվարությունների ժամանակ, սին գործերով չզբաղվելը և գործեր կատարելիս ինքնուրույնության ձգտում,  զրպարտության անընկալունակություն:

6. Դիոգնետից`  անմտությունների նկատմամբ անտարբերություն,  անվստահություն հմայախոսքերի,  դևերի վտարման և նմանատիպ բաների մասին հրաշագործների և կախարդների բարբաջանքների նկնտմամբ: Ինչպես նաև այն,  որ ....  չեմ տարվել հիմարություններով,  այլ տրվել եմ իմաստասիրությանը ....: Արդեն մանկական տարիներից գրել եմ երկխոսություններ և սիրել համեստ մահիճը,  գազանի մորթին և հելենական ապրելակերպի մյուս պատկանելիքները:

7. Ռուստիկոսից` իմ բնավորությունը վերափոխելու և կրթելու անհրաժեշտության մասին միտքը,  հնարամիտ սոփեստության և անիմաստ տեսությունները հորինելու կողմը չշեղվելը,  խրատական ճառեր չհեղինակելը,  ի ցույց չխաղալը` ո´չ նահատակ,  ո´չ բարերար,  ճարտասանությամբ,  խոսքի բանաստեղծական պաճուճանքներով չհրապուրվելը.... Նրա շնորհիվ նամակներ եմ գրում անպաճույճ ոճով.... Ես միշտ պատրաստ եմ հանդուրժողականության և հաշտության նրանց հետ,  ովքեր զայրույթի պահին ոչ ճիշտ,  վիրավորական են վարվել,  հենց որ նրանք անեն մեր նախկին հարաբերությունների վերականգնմանն ուղղված առաջին քայլը: Ես ջանում եմ խորամուխ լինել այն ամենում,  ինչ կարդում եմ`  չբավարարվելով մակերեսային հայացքով,  բայց չեմ շտապում համաձայնել բազմախոս դատարկաբանների հետ....

8. Ապոլլոնիուսից` ազատախոհություն և շրջահայացություն,  ձգտում անշեղորեն ղեկավարվելու ոչ այլ ինչով,  քան բանականությամբ`  հավատարիմ մնալով ինքս ինձ անտանելի ցավի,  երեխայի կորստի և ծանր հիվանդության ժամանակ: Նրա օրինակով ես իրազննաբար համոզվեցի,  որ նույն անձում մեծագույն նպատակամիտությունը կարող է ներդաշնակվել զիջողամտության հետ: Երբ վիճակվում է դժվարությամբ ինչ-որ բան հասկացնել, չեմ զայրանում և համբերությունս չեմ կորցնում,  քանզի տեսել եմ մարդու,  ով խորագույն գիտելիքներ հաղորդելու փորձառությունն ու վարպետությունը համարում էր իր արժանիքներից փոքրագույնը: Նրանից ես սովորեցի,  թե ինչպես պետք է բարեկամներից ընդունել այսպես կոչված ծառայություններ`  չզգալով ինքդ քեզ հավերժ պարտական,  բայց և անտարբերություն չդրսևորելով:

9. Սեքստոսից` բարյացակամություն. ընտանիքի հոր ղեկավարած տան օրինակ,  պատկերացում բնությանը համահունչ կյանքի և իրական մեծության մասին,  հոգատար վերաբերմունք բարեկամների կարիքների նկատմամբ,  տգիտությունը,  մակերեսահայեցությունը,  ինքնապարծությունը համբերատար հանդուրժելու և բոլորի հետ հաշտ լինելու ունակություն: Շփումը Սեքստոսի հետ հաճելի էր ցանկացած շողոքորթությունից,  և  հակառակ իր ցանկության` հենց իրենց շողոքորթների մոտ էլ նա մեծագույն պատիվ ուներ: Նրանից ես սովորեցի մեթոդաբար գտնել և միմյանց կապել կյանքի հիմնարար կանոնները,  զայրույթի կամ որևէ այլ կրքի նշանակներ երևան չհանել,  անխռովությունը զուգակցել ամենանուրբ ակնածական կապվածության հետ,  տեր լինել բարի համբավի`  պահպանելով պարկեշտությունը,  գիտելիքներ կուտակել,  դրանք ի ցույց չդնելով:

10. Ալեքսանդր քերականից սովորեցի ձեռնպահ մնալ հանդիմանելուց և կծու դիտողություններ անելուց նրանց,  ովքեր խոսքում օտարաբանություններ,  աղավաղումներ և անբարեհունչ բառեր են գործածում`  իմ պատասխանի,  հաստատման կամ առարկայի (այլ ոչ թե խոսքի դարձվածքի) համատեղ վերլուծության,  կամ մեկ այլ պատշաճ եղանակով հիշեցման միջոցով նրանց պատշաճավոր արտահայտություններ առաջարկելով:

11. Ֆրոնտոնոսից` ըմբռնումն այն բանի,  որ բռնապետության հետևանքը զրպարտությունը,  խուսափանքությունը,  երեսպաշտությունն են լինում, և այն, որ ընդհանրապես մարդիկ,  ովքեր մեզնում արիստոկրատ են համարվում,  աչքի են ընկնում անգթությամբ և անհոգի են:

12. Պլատոնական Ալեքսանդրից ես սովորեցի նամակներում և խոսակցություններում հաճախակի,  հանգամանքներով չպարտադրված,  զբաղվածության հղումներից խուսափել և«անհետաձգելի» գործերի պատրվակով խույս չտալ մերձավորների նկատմամբ պարտականություններից:

13. Կատուլոսից` ուշադրություն բարեկամների նույնիսկ անհիմն ու անմիտ բողոքների նկատմամբ,  ձգտում հարթելու բոլոր հակամարտությունները,  սրտաբաց հարգալիություն իմ ուսուցիչների նկատմամբ,  նրանց փառաբանելու ցանկություն.... ինչպես նաև ճշմարիտ սեր երեխաների նկատմամբ:

14. Իմ եղբայլ Սևերոսից` սեր մերձավորների նկատմամբ,  ճշմարտության և արդարության սեր…. բոլորի համար հավասար օրենքներով, իրավահավասարության և համընդհանուր հավասարության սկզբունքներով կարգավորվող  պետության,  քաղաքացիների ազատությունն ամեն ինչից վեր դասող իշխանության մասին պատկերացումները: Նրան եմ նաև պարտական իմաստասիրության նկատմամբ մշտական հարգանքով,  բարեգործությամբ,  մշտականությամբ առատաձեռնությամբ,  լավատեսությամբ և բարեկամական զգացմունքների հավատով: Նա երբեք չէր թաքցնում որևէ մեկի զանցանքների դատապարտումը,  իսկ նրա բարեկամներին հարկ չկար կռահումներ անելու նրա ցանկությունների մասին. դրանք բոլորին հայտնի էին:

15. Մաքսիմուսից` ինքնատիրապետում,  օտար ազդեցություններին չենթարկվելու կամք,  առույգություն դժվարին կացություններում,  այդ թվում` հիվանդությունների ժամանակ,  հավասարակշռված բնավորություն,  սիրալիրություն և սեփական արժանապատվության զգացում,  ջանասիրություն ընթացիկ գործերի ժամանակին կատարման մեջ: Ինչ էլ որ ասեր Մաքսիմուսը,  բոլորը հավատում էին նրա անկեղծությանը,  ինչ էլ որ աներ` նրա բարի մտադրություններին: Նրանից ես սովորեցի ոչնչից չզարմանալ,  չապշել,  գործ անելիս չշտապել և չհապաղել,  գլուխը չկորցնել,  վհատությանն անձնատուր չլինել,  ուշացած զայրույթ և կասկածամտություն հարուցող զուր գովասանքներ չշռայլել,  այլ լինել ներողամիտ,  բարերարություն անել`  խորշելով ստից,  նկատի ունենալով գործածի անուղղելիությունը,  այլ ոչ թե ուշացած ուղղումները:
 Նա կարողանում էր կատակել,  պահպանելով պարկեշտությունը,  չդրսևորելով արհամարհական գոռոզություն,  բայց ոչ ոք իրեն չէր համարում նրանից բարձր:

Շարունակությունը

Ծաղկաքաը և ռուսերենից թարգմանությունը` Աշոտ Տիգրանյանի