Քաղաքացիական կրթություն, քաղաքացին և սոցիալական գործընթացները

Թամարա Սուլթանովա

Նպատակները

Ծանոթացնել քաղաքացիական կրթություն հասկացության հետ և բացատրել, թե ինչ է քաղաքացիությունը, նաև քննել, թե ինչ տեսակետներ կան կոնֆլիկտի վերաբերյալ. գիտենալ և կարողանալ նկարագրել քաղաքացիների իրավունքերը և պարտականությունները, ինչպես նաև օգնել բոլոր մարդկանց,  սկսած նրանցից, ովքեր ապրում են ավելի մոտ շրջապատում, իրացնել նրանց իրավունքները՝ վերցնելով նախաձեռնությունը, որպեսզի ունենաս ակտիվ մասնակցություն քո հասարակության ղեկավարման գործընթացում:

 Գործիքներ։ «Կոնֆլիկտներ»  ներկայացում, բաժանվող նյութ (մեր դեպքում` նաև ցուցադրվող նյութ. Վ. Թ.)

Հասկացություն

Բնորոշում

Ժողովրդավարություն

Կարգավիճակ

Քաղաքացիական հասարակություն

Համաձայնություն

Մրցակցություն

Անկողմնակալություն

ա. Մի մարդու սոցիալական դիրքը կամ վիճակը հասարակության մեջ, մեկ այլ մարդու նկատմամբ

բ. Համաձայնություն, ձեռք բերված ամբողջ խմբի կողմից, առանց բռնության

գ. ժողովրդի իշխանությունը, որը իրականացվում է կամ անմիջականորեն կամ նրանց կողմից ընտրված ներկայացուցիչների միջոցով

դ. Տնտեսական մրցակցություն

ե. Հակումների (հավակնությունների) բացակայություն

զ. Հասարակության ցանկացած հատված, բացառությամբ պետական իշխանության

Ծանոթություն։ Սովորողները կարող են ճիշտ համապատասխանեցնել բառերն իրենց սահմանումների հետ։

 Ընթերցանության նյութ

Քաղաքացին մարդ է, ով պարտավոր է պահպանել հավատարմությունն իր երկրին և ունի իրավունքներ` ելնելով իր ծնվելու փաստից կամ պետության կողմից հպատակության պաշտպանումից: Հետևաբար, քաղաքացիությունը կարգավիճակ է, որն ունի քաղաքացին: Այդ կարգավիճակը որոշում է պարտականություններ, տալիս է իրավունքներ և առավելություններ: Սովորաբար, քաղաքացիության ապացույցներ են համարվում այնպիսի փաստաթղթեր, ինչպիսք են անձնագիրը կամ ծննդյան վկայականը: Քաղաքացիությունը չի տրվում կառավարության կողմից, քանի որ դա իրավունք է, որն ունի մարդն իր ծննդյան օրվանից: Կառավարությունը, որպես կանոն, տալիս է քաղաքացիություն այն դեպքերում, երբ մարդը հանդես է գալիս իր քաղաքացիությունը փոխելու վերաբերյալ հայտարարությամբ:

Քաղաքացիությունը ոչ մի ընդհանրություն չունի մարդու ազգային պատկանելության հետ: Շատ երկրներում քաղաքացիություն տրվում է այնտեղ ծնված մարդուն, եթե անգամ ծնողներից ոչ մեկն այդ երկրի քաղաքացի չեն: Շատ երկրներ էլ երեխային տալիս են քաղաքացիություն, եթե  ծնողներից մեկն այդ երկրի քաղաքացի է, անկախ ծնվելու վայրից:

Իր երկրի ցանկացած քաղաքացի, անկախ ազգությունից, պետք է ունենա նույն իրավունքներն ու պարտականությունները, ինչպես մյուս բոլոր քաղաքացիները: Այդ պատճառով էլ, շատ երկրների անձնագրերում չեն նշում դրա տիրոջ ազգությունը:

Այսպիսով, արտացոլվում է այն համոզմունքը, որ ազգային պատկանելությունը նշանակություն չունի քաղաքացիություն հասկացության հետ:

Պետք չէ շփոթել քաղաքացիությունը և հայրենասիրությունը: Նույնիսկ նա, ով դատապարտված է, բանտում է ինչ-որ ծանր հանցագործության համար կամ փորձում է տապալել կառավարությունը, շարունակում է մնալ այդ երկրի քաղաքացի, բայց կարող է կորցնել որոշ արտոնություններ, ինչպիսին է մասնակցությունն ընտրություններին:

Քաղաքացիներն իրավունք ունեն և պարտավոր են մասնակցել հասարակության կազմակերպմանը: Ժողովրդավարական հասարակությունում քաղաքացիները պետք է մասնակցեն հասարակական աշխատանքներին:

Ժողովրդավարական հասարակության մեջ ամեն ինչ բարդ է և բազմազան, քանի որ այդ հասարակությունը հիմնված է տարբեր և բազմազան մտքերի գոյության փաստի վրա, որոնք պետք է լսել և հարգել: Երբեմն բազմազանության առկայությունն ավելի է խանգարում, քան մի կածիքի գերակշռությունը: Բայց դա ավելի հետաքրքիր է և կարող է բերել ստեղծական մոտեցումների՝ կյանքում և ուսման մեջ: Քաղաքացիական կրթության նպատակն է նպաստել մշակույթի զարգացմանը, աշխարհում՝ հանդուրժողականությանը, ինչը կազմում է քաղաքակրթության էությունը:

Ի՞նչ պարտականություն է ընկած քաղաքացիների վրա ժողովրդավարություն կառուցելիս (բացի ընտրություններին մասնակցելուց)։

 Հակամարտություններ (կոնֆլիկտներ)

Կոնֆլիկտը համարվում է իրական գործընթաց, որը տեղի է ունենում ամեն օր, ցանկացած տիպի հասարակության մեջ: Այդ գործընթացը կարող է ունենալ ինչպես դրական, այնպես էլ բացասական հետևանքներ մի քանիսի կամ կոնֆլիկտի բոլոր մասնակիցների համար: Ինչպիսին կլինի կոնֆլիկտի հետևանքը` կախված է այն բանից, թե ինչպես է կարգավորվում գործընթացը և ինչպիսի ունակություններ ունեն նրա մեջ ներառված կողմերը:

Կոնֆլիկտները սովորաբար առաջանում են այնտեղ, որտեղ կան իշխանության բաժանման, մտքերի կամ ռեսուրսների լուրջ հակասություններ և կարող են ընդունել տարբեր ձևեր՝ կախված զգալի տարաձայնություններից, սկսած մանկական կռիվներից վերջացրած ռազմական բախումներով: Կոնֆլիկտի լուծումը հանգեցնում է նրան, որ կողմերից մեկը կամ երկուսն էլ զիջում են իրենց իրավունքներից: Մենք պետք է ձգտենք այնպես հարթել կոնֆլիկտները, որ չդիմենք բռնության և որպեսզի նրա մեջ ներառված կողմերը, անտեղի չկորցնեն իրենց իրավունքները:

Լինում են իրավիճակներ, երբ հնարավոր չէ միանգամից գտնել լուծումներ, բայց դա չի նշանակում, որ միակ և անխուսափելի լուծումը կարող է հանդիսանալ բռնությունը:

Պարտադիր չէ, որ կոնֆլիկտն առաջանա միմյանց չհասկանալուց: Խաղալիքների համար կռվող երկու երեխաները շատ լավ հասկանում են միմյանց: Նրանց խնդիրն այն է, որ նրանցում բացակայում է փոխզիջում գտնելու հատկությունը:

Միշտ չէ, որ կոնֆլիկտները դրսևորվում են բացահայտ: Այն հաճախ մնում է չլուծված և որոշ դեպքերում տեսանելի չէ կողքից դիտողի համար: Նույն կերպ` կոնֆլիկտները կարող են լուծվել այնքան խաղաղ ճանապարհով, որ մյուսները կարող են անգամ չնկատել դրա գոյությունը:

Կոնֆլիկտները կարող են հարթվել առավել հանգիստ, եթե դրանք չեն դիտարկվում որպես հակամարտություն, որտեղ մեկը պարտադիր պետք է հաղթի, իսկ մյուսը պարտվի: Այլ կերպ ասած` «հաղթանակը» հաճախ դառնում է ավելի կարևոր, քան իրական խնդիրները, որոնց շուրջ ծավալվել էր կոնֆլիկտը: Կոնֆլիկտի հաջող լուծումը պետք է հանգեցնի երկու կողմերի հաղթանակին: Դա այն իրավիճակն է, երբ լուծումն ընդունելի է բոլոր կողմերի համար:

Համայնքները, որոնք ապրել են ռազմական կոնֆլիկտների փուլեր, հաճախ փոխում են իրենց մարտավարությունը կոնֆլիկտներից խուսափելու առումով: Դա նշանակում է, որ նրանք չեն ուզում մտնել հասարակության մեջ գոյություն ունեցող խնդիրների մեջ: Կոնֆլիկտից խուսափումն իր մեջ վտանգ է ներառում, քանի որ եթե մարդիկ չեն մասնակցում դրա լուծմանը, խնդիրը կարող է այնքան սրվել, որ մի քանիսը կարող են սխալմամբ կարծել, թե ուժի կիրառումը միակ ելքն է այդ իրավիճակից: Լինելով Ձեր երկրի քաղաքացիներ` Դուք պարտավոր եք քննարկել խնդիրները, որոնք կարող են հանգեցնել կոնֆլիկտի լուծման բռնի տեսակներին, եթե դրանք չեն լուծվում ժամանակին:

 Հակամարտության բնույթը

Կոնֆլիկտը կարելի է սահմանել որպես իրավիճակ, որը ստեղծվել է երկու տարբեր մարդկանց միջև ինչ-որ հարցի անհամաձայնությունից: Հարցերը կարող են լինել ամենատարբեր, սկսած հողակտորի նկատմամբ իրավունքից, վերջացրած ինչ-որ վերացական խնդրով, որը վերաբերում է ինչ-որ կրոնի կամ ավանդույթի: Կոնֆլիկտը հաճախ ընկալում են ոչ ճիշտ, քանի որ կոնֆլիկտի արտահայտման ձևն ընդունում են որպես պատճառ: Դա շատ կարևոր է հասկանալ ժողովրդավարական հասարակությունում, որտեղ հարցերի լուծմանը մասնակցող բնակչության աճի հետ հասարակությունն ավելի բաց է արտահայտում իր տեսակետները:

Դատելով տեքստից` ի՞նչ խնդիրներ կարող են առաջանալ, եթե մենք խուսափենք կոնֆլիկտների լուծումից:

Առավել լայն հասարակական կոնֆլիկտներ

Կոնֆլիկտը՝ հատկապես լայնամասշտաբ ուժի կիրառումով, կարող է լինել աննախադեպ քայքայիչ և, որպես կանոն, երկարաժամկետ օգուտներ չի բերում ոչ մեկին՝ անգամ հաղթողին: Տարբեր համայքների և հասարակությունների միջև ռազմական կոնֆլիկտների մեծ մասը քաղաքական իշխանության և տնտեսական ռեսուրսների անհամաձայնության արդյունք են:

 Կոնֆլիկտի լուծման աշխատանք

Կոնֆլիկտի ճանաչումը և նրանում ներգրավված կողմերի հետաքրքրությունների ճանաչումը համարվում է կարևորագույն քայլ դրա խաղաղ լուծման համար: Ցանկացած ծավալի կոնֆլիկտի լուծում չի կարող լինել արագ կամ հեշտ գործընթաց, որովհետև հաճախ դրա համար անհրաժեշտ է լինում, որ ինչ-որ մեկը հրաժարվի այն առավելությունից, որն ուներ նախկինում: Ավելին, հնարավոր չէ որոշել, թե ով է ճիշտ և ով սխալ, քանի որ շատ հաճախ երկու կողմն էլ թույլ են տալիս խախտումներ կամ առաջ են քաշում արդարացի պահանջներ:

Կոնֆլիկտները լավագույն լուծում ստանում են այն ժամանակ, երբ կողմնակի, հավակնություններ չունեցող մարդը վերլուծում է իրավիճակը և հետո հայտնում իր վճիռը:

Կոնֆլիկտները կարելի է լուծել համաձայնության և ժողովրդավարական ընտրությունների միջոցով:

Եթե այդ մտքերն ընդունվում են, ապա կոնֆլիկտի էությունը դառնում է խաղաղ սոցիալական գործընթաց:

 Կոնֆլիկտը և ժողովրդավարությունը

Ժողովրդավարությունը բարդ գործընթաց է, և միշտ էլ կլինեն մարդիկ, ովքեր սեփական հետաքրքությունները կդնեն այլ մարդկանց հիմնարար իրավունքներին հակառակ: Դրա համար էլ շատ կարևոր է ներգրավվել քաղաքացիներին այնպիսի արդարացի գործընթացների մեջ, ինչպիսիք են ընտրությունները և հասարակական համաձայնությունը:

Ո՞ր դեպքում ընտրությունները կարող են դիտարկվել որպես կոնֆլիկտի տեսակ։

 Ի՞նչ է հանդուրժողականությունը

Լինել համբերատար (կամ հանդուրժող) նշանակում է կառուցողական դիրք գրավել այլ մարդկանց մտքերի և պահվածքի հանդեպ, որոնք մեր մեջ առաջացնում են որոշակի լարվածություն: Այդ լարվածությունն առաջանում է այն պատճառով, որ Դուք և մեկ ուրիշ անձը կրում եք հակադիր մտքեր կամ սովորույթներ այն բանի համեմատ, որը համարվում է ընդունելի կամ նորմալ: Այդ կառուցողական և համբերատար հարգանքը իրավունքների, սովորույթների, հայացքների, դրսևորման ձևերի նկատմամբ մոտեցում է դաստիրակում և հաճախ պահանջում է մեկ կամ երկու կողմից էլ զիջումներ, որպեսզի պահպանվի հարգանքը հակառակ կողմի նկատմամբ:

Կարևոր է գիտակցել, որ մարդկանց ոչ բոլոր գործողությունների նկատմամբ պետք է լինել հանդուրժող: Եթե դիտարկվում է բացարձակ անընդունելի պահվածք (օրինակ, երբ դաժանորեն ծեծում են երեխային), այդ դեպքում պարտավոր ենք գտնել ոչ բռնի լուծում ստեղծված իրավիճակում, որպեսզի այլ մարդկանց պահվածքն այդ իրավիճակում փոխվի: Ծայրահեղ դեպքում հնարավոր է նաև ուժի կիրառում, որպեսզի բացառենք մարդկանց նկատմամբ դաժան պահվածքը:

Պետք չէ շփոթել համբերատարությունը հարգանքի հետ:

  • Ի՞նչպիսին են լինում կոնֆլիկտները: Կոնֆլիկտի տեսակները:
  • Ի՞նչպես կարող է առաջանալ կոնֆլիկտային իրավիճակ:
  • Բոլո՞ր կոնֆլիկտներն են վատը: Ինչու՞:
  • Ի՞նչպես կարող ենք մենք կանխել կոնֆլիկտը, որը տանում է բռնության:
  • Կոնֆլիկտ և ժողովրդավարություն: Ի՞նչպես կարող են ընտրությունները հանդես գալ, որպես կոնֆլիկտի տեսակ:
  • Ի՞նչպես լուծել կոնֆլիկտը:
  • Հաշտարար-միջնորդ:
  • Ի՞նչ է հանդուրժողականությունը:
  • Բերեք հանդուրժողականության օրինակներ:

Աշխատանք հասկացությունների հետ

Համաձայնություն, քվեարկություն, պարտադրանք

Քվեարկություն - երբ ընտրում ենք մեր առաջնորդին (կամ ներակայացուցչին Վ. Թ.)։

Համաձայնություն - որոշումներ ընդունվում են, եթե անգամ մնացել են որոշ հակասություններ։

Պարտադրանք - երբ իշխանություն ունեցող մարդը պարտադրում է իր որոշումն այլոց։

 Աշխատանք աղյուսակով

Որոշման կայացում



հ.


Իրավիճակ


քվեարկություն


համաձայնություն


պարտադրանք               


1.                  

 


Մի մարդը քվեարկում է այլոց փոխարեն: Սովորաբար նրա ձայնը որոշիչ է:


 


 


 


2.                  

 


Բոլորն ունեն հնարավորություն արտահայտելու կարծիք: Մշակվում է որոշում, որն ընդունելի է բոլորի համար, չնայած որ դա կարող է այն չլինել ինչ նրանք ուզում էին։


 


 


 


3.                  

 


Դուք արտահայտում եք Ձեր տեսակետը բարձրացնելով ձեռք կամ գրում եք թղթի վրա և նետում արկղի մեջ, որպեսզի այն մնա գաղտնի:


 


 


 


4.                  

 


Հնարավոր է, որ այդ որոշումը չի արտահայտում ժողովրդի կամքը, և միայն առաջնորդի ցանկությունն է: Այնուամենայնիվ այն ընդունվում է, քանի որ այդ ընդունող մարդն ունի իրավական իշխանություն:


 


 


 


5.                  

 


Ընդունված որոշումը արտացոլում է մեծամասնության կամքը: Փոքրամասնությունը համաձայնվում է, քանի որ հավատում է, որ որոշման ընդունման գործընթացն արդար էր:


 


 


 


6.                  

 


Ինչ-որ մեկը, ով ունի իշխանություն, որոշում է, որ կանոնը խախտվել է և պատժում է ամբողջ խմբին:  


 


 


 


7.                  

 


Մարդիկ շարունակում են քննարկել խնդիրը այնքան ժամանակ, քանի դեռ չեն եկել փոխհամաձայնության, որն ընդունելի կլինի բոլորի կողմից:


 


 


 


8.                  

 


Բոլորը քննարկում են խնդիրը, բայց վերջնական որոշում կայացնում է ամենաավագը:


 


 


 


9.                  

 


Կազմակերպությունը որոշում է ինչ արտադրանք է պետք արտադրել, կախված պահանջարկից:


 


 


 


10.              

 


Կազմակերպությունը, որն իրականացնում է օգնություն, որոշում է, թե որ երկրում պետք է աշխատի:


 


 


 


11.              

 


Յուրաքանչյուր մարդ իրավունք ունի:               


 


 


 

Աղբյուրը` Մանկավարժական գաղափարների փառատոն

Փոխադրություն ռուսերենից 

Թարգմանիչ: 
Համար: 
  • Deutsch
  • 日本語
  • Español
  • Հայերեն
  • English
  • Georgian
  • Русский