Մարիա Մոնտեսորի

Երեխայի տունը

Զգացողությունների դաստաիարակությունը և դիդակտիկ նյութի ձևավորումը

Ընդհանուր զգացողության դաստիարակում: Շփումային, ջերմային, քաշային զգացողություններ

սկիզբը

Շփման և ջերմային զգացողությունները սերտորեն կապված են իրար հետ, որովհետև տաք վաննաները և ընդհանրապես ջերմությունը սրում են զգացողությունները: Քանի որ շփումային զգացողության փորձառության համար անհրաժեշտ է հպվել առարկաներին, ապա տաք ջրով լվացվելը ևս մի առավելություն ունի. ներշնչելով երեխային մաքրասիրության սկզբունքը` նրան սովորեցնում ենք անմաքուր ձեռքերով ձեռք չտալ առարկաներին: Ահա թե ինչու եմ իրական կյանքի ընդհանուր հասկացությունները կապում ձեռքերը լվանալու, եղունգները մաքրելու և շփումային խթանները տարբերակելուն նախապատրաստող նման այլ վարժությունների հետ:

Մատների ծայրերով (այսպես կոչված` մատերի բարձիկներով) հպումների սահմանափակումները պայմանավորված են կյանքի փորձով: Այդ վարժանքները, քանի որ նախապատրաստում են կյանքին, պետք է դառնան դաստիարակության անհրաժեշտ փուլ, որի ընթացքում մարդը մատների ծայրերի միջոցով վարժում և գործածում է շփումային զգացողությունները: Ես ստիպում եմ երեխային ձեռքերը օճառով լվանալ թասի մեջ, մյուս թասի մեջ ձեռքերը տաք ջրով պարզաջրել: Հետո նրան ցույց եմ տալիս` ինչպես չորացնի ձեռքերը. վարժեցնում եմ ձեռքերը ճիշտ լվանալուն: Հետո երեխային սովորեցնում եմ ճիշտ շոշափել, այսինքն` ինչպես պետք է ձեռք տա մակերեսին: Դրա համար պետք է բռնել երեխայի մատները և դրանց ծայրերը թեթակիորեն սահեցնել առարկայի մակերեսով:

Մեր տեխնիկայի հաջորդ առանձնահատկությունն այն է, որ երեխային սովորեցնում ենք շոշափելու պահին աչքերը փակ պահել: Մենք փորձում ենք բացատրել, որ այդպես տարբերություններն ավելի լավ կզգա, և նրան սովորեցնում ենք փակ աչքերով տարբերել հպումների փոփոխությունները: Նա դա շատ արագ է յուրացնում, ակնհայտ է, որ այդ վարժանքը նրան դուր է գալիս:

Նման վարժություններից հետո երեխաները հաճախ մոտենում են մեզ, աչքերը փակած` հպվում են մեր ափերին կամ հագուստի կտորին, հատկապես ատլասե կամ խավոտ մասին: Երեխաներն իսկապես վարժում են շփողական զգացողությունները. նրանց համար չափազանց հաճելի է հպվել որևէ փափուկ մակերեսի, և նրանք շատ նրբորեն տարբերում են տարբեր տեսակի թղթերի մակերեսները:

Մեր դիդակտիկ նյութը կազմված է.
ա) Երկար, ուղղանկյուն տախտակից` բաժանված 2 հավասար ուղղանկյունների, որոնցից մեկը ծածկված է շատ հարթ մակերես ունեցող բարակ ստվարաթղթով, իսկ մյուսը` փայլուն թղթով:
բ) Նախորդի նման տախտակից` ծածկված հարթ ստվարաթղթի և փայլուն թղթի իրար հաջորդող շերտերով:
գ) Նախորդի նման տախտակից`  ծածկված է փայլուն թղթի և հղկաթղթի իրար հաջորդող շերտերով:
դ) Փոքրիկ տախտակից, որտեղ տարբեր հարթության շերտեր են դասավորված` սկսած մագաղաթից մինչև առաջին տախտակի փայլուն թուղթը:

Հետո ես երեք հավաքածու պատրաստեցի` հարթ քարտերի, հղկաթղթե քարտերի և նյութերի: Նյութերը տեղավորված են մեր ներդիրների բնիկներով արկղերի նման մի արկղում: Վերցնում ենք երկու տեսակի խավոտ կտոր, երկու կտոր ատլաս, մետաքսյա երկու տարբեր կտոր, բրդե կոպիտ և նուրբ գործվածքներ, կտավ և թղթե գործվածք:
Ջերմային զգացողությունների վարժեցման համար ես մետաղե բաժակներ եմ օգտագործում, որոնք լցված են տարբեր ջերմաստիճանի ջրով (ջերմաստիճանը չափում եմ ջերմաչափով): Պատվիրել եմ նաև հարթ մատաղե ամաններ, որտեղ կարելի է ջուր լցնել: Ամեն աման կափարիչ և ջերմաչափ ունի: Դրանց շոշափումը դրսից ջերմության ցանկալի տպավորությունը տալիս է:

Երեխաներին նաև ձեռքերը տալիս սառը ջրի, գոլ ջրի, տաք ջրի մեջ, վարժանք եմ դնել, որը երեխաներին շատ է դուր գալիս: Այդ տիպի վարժություն կարելի կատարել նաև ոտքերով, բայց դեռ դրա առիթը չեմ ունեցել:

Չափային զգացողության (քաշի, ճնշման) դաստիարակության համար մեծ հաջողությամբ օգտվել եմ կես սմ հաստությամբ 6x8սմ չափսերով փայտե տախտակներից: Այդ տախտակները պատրաստված էին տարբեր տեսակի` ակացիայի, ընկուզենու և եղևնու փայտից: Դրանց կշիռը 24, 18, 12 գրամ է, հետևաբար դրանց կշիռների տարբերությունը ըստ հերթականության 6 գրամ է: Տախտակները պիտի շատ հարթ, հղկված մակերես ունենան, որ նվազագույն անհարթություն չմնա, սակայն պահպանված լինի յուրաքանչյուրի բնական գույնը: Երեխան, տեսնելով գույնը, հասկանում է, որ դրանք տարբեր քաշեր ունեն, և դա հնարավորություն է տալիս վերահսկելու վարժությունը:

Նա վերցնում է երկու այդպիսի տախտակ, դնում ափի մեջ` մատնահիմքերի մոտ: Հետո նա դրանք տնտղում է, որպեսզի քաշերը որոշի: Այդ գործողությունն աստիճանաբար աննկատ է դառնում: Անհրաժեշտ է, որ երեխան առանց գունային զգացողությունների քաշերը տարբերի: Դրա համար կապում ենք նրա աչքերը, և նա մեծ հետաքրքությամբ զբաղվում է «գուշակությամբ»:

Շարունակությունը

Ռուսերենից թարգմանեց Աիդա Պետրոսյանը