Յուրա Գանջալյան
Երևանի «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի
ավագ դպրոց-վարժարանի անգլերենի դասավանդող

Կրթությունը Հայաստանում
Մի´ փնտրիր ակնոցդ. աչքիդ է

Վերջերս Հայաստանի Կրթության և գիտության նախարարությունը որոշել է Հայաստանում հիմնել 15 «միջազգային չափանիշներին համապատասխանող դպրոց»: Ի՞նչ ենք հասկանում «միջազգային չափանիշներին համապատասխանող դպրոց» ասելով: Արդյո՞ք դպրոցում սովորած մաթեմատիկական բանաձևերի, ֆիզիկայի օրենքների, կենսաբանական տերմինների, աշխարհագրական տեղանունների, պատմական փաստերի ու գրական ստեղծագործությունների անգիր իմանալն է ապահովում միջազգային չափանիշներին համապատասխանող պայմանները: Չէ՞ որ Երևանի «Քվանտ» վարժարանի, Շահինյանի անվան Ֆիզմաթ թեքումով դպրոցների սաները միշտ էլ աչքի են ընկել միջազգային առարկայական օլիմպիադաներում: Բայց արդյո՞ք այդ դպրոցները կարելի է համարել միջազգային չափանիշներին համապատասխանող առաջադեմ դպրոցներ: Իսկ, միգուցե, այդ նշված գիտելիքների օտար լեզուներով իմանա՞լն է համարվում «միջազգային»… Այդ դեպքում եկեք շատ լուրջ ընդունենք այս կատակը` «Գիտե՞ս, որ Անգլիայում 3 տարեկան երեխան էլ է անգլերեն խոսում: Տեսնում ե՞ս` ինչ զարգացած ժողովուրդ է»: Իսկ մյուս կողմից մենք հավատում էինք ու հիմա էլ հավատում ենք կրթական բարեփոխումներին: Սեմինարներ էինք անում պետական կրթակարգի ու առարկայական չափորոշիչների վերաբերյալ: Հավատացել էինք ու հիմա էլ հավատում ենք, որ միջին դպրոցի հիմնական նպատակն է` «մարդու, բնության և հասարակության մասին գիտելիքների, դրանք կյանքում կիրառելու կարողությունների և հմտությունների, բարոյական և հոգևոր արժեքների յուրացման այնպիսի մակարդակի ապահովումն է, որն անհրաժեշտ է սովորողին ավագ դպրոցում կամ մասնագիտական հաստատությունում ուսումը շարունակելու, ինչպես նաև տարիքին համապատասխան աշխատանքային գործունեություն իրականացնելու համար: Ավագ դպրոցի հիմնական հիմնական նպատակը սովորողի մասնագիտական կրթություն ստանալու, ինքնուրույն կյանքի համար անհրաժեշտ գիտելիքների, կարողությունների և հմտությունների ապահովումն է» (Հանրակրթության պետական կրթակարգ, միջնակարգ կրթության պետական չափորոշիչ, Երևան, 2004, էջ 9):  

Միջազգային չափանիշները օտար ափերում փնտրել պետք չէ: Անգլիական “The Times” էլեկտրոնային պարբերականի այս տարվա հունվարի հինգի համարում կրթությանը վերաբերող մի հոդվածում գրված է, որ Անգլիայի դպրոցների մեծ մասը անաշխատունակներ է պատրաստում: Հոդվածագիրը բողոքում է, որ դպրոցն ավարտողը չունի աշխատանքային որևէ կարողություններ կամ հմտություններ: Փաստորեն Անգլիայում էլ դպրոցներն ունեն նույնատիպ թերություններ, թեկուզև, անգլերեն են խոսում: Մեզ մոտ և ամենուր առաջադեմ կարող է համարվել այն դպրոցը, որտեղ աշակերտները ձեռք են բերում իրենց գիտելիքները կյանքում ստեղծագործաբար կիրառելու կարողություն: Միջին դպրոցում այդպիսի կարողությունները ձեռք են բերվում նախասիրությունների զարգացման և մասնագիտական կողմնորոշման դասարաններում, որտեղ ուսումնական պլանով աշակերտները բացի նախատեսված հանրակրթական առարկաներից ընտրում են նաև մի որևէ գործունեություն` ըստ նախասիրության: Օրինակ, եթե աշակերտն ընտրել է «Լրագրություն և համակարգչային ծրագրեր» գործունեությունը, ապա նա` նախորոք կարդացած լինելով, թե ինչ միջոցառում է լինելու դպրոցում, անպայման ներկա է լինում այդ միջոցառմանը իր թվային ֆոտոխցիկով: Նա անկաշկանդ կատարում է իր գործը` լուսանկարում է, գրառումներ է անում, միջոցառումից հետո հարցազրույց է վերցնում մասնակիցներից և հետո շտապում է համակարգչային մի որևէ ազատ սենյակ, որտեղ սկսում է մուտքագրել իր նյութը: Մուտքագրելուց հետո նա նյութը էլեկտրոնային փոստով ուղարկում է  գործունեության ղեկավարին: Ղեկավարը խմբագրում է նյութը և տեղադրում կայքում, թերթում: Փաստորեն երեխան դեռ միջին դպրոցում անում է լրագրողական առաջին իրական քայլեր: Կինո-ֆոտո գործունեություն ընտրած աշակերտը նկարահանում է իր առաջին ֆիլմը և կարող է նույնիսկ դրանով մասնակցել տարբեր ստուգատեսներին և դպրոցական կինոփառատոներին: Կարող եմ թվարկել նախասիրության գործունեության այլ տեսակներ` երաժշտության, մարզական, օտար լեզուներ-թարգմանություն, մաթեմատիկա-ծրագրավորում, կենդանաբանություն, բուսաբուծություն, կերպարվեստ-դիզայն, մոդելավորում: Ապագա լրագրողի գործունեության նկարագրությունից ելնելով` կարող եք երևակայել, թե ինչպիսի կարողություններ կարող են ձեռք բերել աշակերտները` ներգրավվելով նշված գործունեություններում: Կարծում եմ, որ մանկավարժության ամենակարևոր նպատակը յուրաքանչյուր երեխայի թաքնված տաղանդը բացահայտելն է. ու երեխան երջանիկ է լինում, երբ ինքնաարտահայտման հնարավորություն է ստանում:

Ավագ դպրոցում աշակերտները շարունակում են իրենց նախասիրած գործունեությամբ զբաղվել նախամասնագիտական խորացված ուսուցման դասարաններում: Ընթերցողի մոտ կարող է տրամաբանական հակափաստարկ առաջանալ` երևակայել կարելի է ամեն ինչ: Պետք է ասեմ, որ այս ամենը երևակայություն չէ: Դա իրական դպրոց է Երևանի Հարավարևմտյան թաղամասում, որը 2009 թվականին ընդգրկվեց աշխարհի 30 առաջադեմ-նորարար դպրոցների շարքում:

Ես ղեկավարում եմ մեր ավագ դպրոցի անգլերենի խորացված ուսուցման 10-րդ դասարանը: Դեռ երկու ուսումնական տարի կա, բայց դասարանի աշակերտների կեսն արդեն կարողանում է դպրոցի ավարտական և բուհական ընդունելության միասնական քննության հարցաշար լրացնել, որը մեր գերնպատակը չի եղել: Իմ դասարանի աշակերտներն արդեն կարողանում են կարդալ անգլերեն էլեկտրոնային պարբերականներ համացանցում և կատարել հետաքրքիր հոդվածների թարգմանություններ`մեր դպրոցի կայքում տեղադրելու համար: Նրանք նույնիսկ կարողանում են լրագրողական աշխատանք անել թե՛ հայերեն և թե՛ անգլերեն: Վերջերս մեր դպրոցում հրատարակեցինք մեր թարգմանչական խմբի առաջին գրքույկը`անգլիական, ամերիկյան և հնդկական պոեզիայի ընտրանի` մեր թարգմանությամբ: Մեր աշակերտների համար դպրոց գալը տհաճ պարտականություն չէ, քանի որ դպրոցը կապված է իրենց նախասիրությունների հետ ու երբ ես լսեցի, որ Հայաստանում ուզում են հիմնել միջազգային չափանիշներին համապատասխանող դպրոցներ, մի քիչ վիրավորվեցի: Իսկ մենք ինչո՞վ ենք զբաղված: Ուրիշ տեղ մի՛ փնտրիր ակնոցդ. աչքիդ է: