Մանե Գևորգյան

Խորհրդայնացում
Լեոյի «Անցյալից» երկը` որպես սկզբնաղբյուր

Ապրում ենք ներկայով` չմոռանալով անցյալն ու ապագան: Սակայն ապագան մեր ձեռքերում է, իսկ անցյալը կորել է անանուն գետի հորձանուտում: Ավելի ճիշտ, ոչ թե կորել, այլ թաքնվել է անիրականության թանձր թաղանթում: Ամեն ինչ չէ, որ պետք է արվի որպես պարտականություն եւ որպես ծանր աշխատանք, ինչպես արել են բազմաթիվ պատմաբաններ: Նրանք «իբրեւ թե» հանդիսացել են «կարեկցանքի» կարիք ունեցող ժողովրդի պատմությունը կործանումից փրկող երկնային հրեշտակներ: Ցանկացել են, որ չմոռացվի պատմությունը, հանձնել են թղթին «իրողությունը» եւ ստիպել բավարարվել ու հավատալ: Բավարարվել ինչո՞վ. նրանց «ստեղծագործական աշխատանքներով», թե՞ պատմության վերաբերյալ գրած աքրոստիկոսներով: Որտե՞ղ է իրականությունը. երկրի ընդերքո՞ւմ, թե՞ երկնային դղյակներում: Այն պետք է փնտրել ու երեւան հանել, բայց ոչ թե ընդերքից, այլ մեզ շրջապատող աշխարհից:

Չպետք է թողնել, որ պատմությունը մթագնի ու քայքայվի այս անօդ տարածությունում: Բնական է, երբ մարդիկ վախենում են մթությունից, աչքերը լայն բացում են` շրջակայքում լույսի մի նշույլ փնտրելու եւ ճանապարհը շարունակելու համար, սակայն սարսափելի է, երբ նրանց աչքերը փակ են նույնիսկ ցերեկով, հետեւաբար անհնար է դառնում նրանց շարժումը:
 Քչերին է հաջողվել «բացել» մարդկանց աչքերը: Եւ դա արել են` համարելով ոչ թե պարտականություն, այլ իրականությունը արտացոլելու ցանկությունից մղված: Պատմությունը չպետք է «դիտել» բարձունքից, այն էլ` հեռադիտակի օգնությամբ, այլ պետք է քայլել նրա միջով ու բարեւել բոլոր անցորդներին:

Այդ իրատես մարդկանց թվին է պատկանում Լեոն: Մարդ, ով արծվի պես սավառնել է երկնքում ու սուր տեսողության շնորհիվ նկատել  բոլոր իրադարձությունները:

Նա միայն չի գովերգել մեր` գովեստի կարիք ունեցող ժողովրդին, այլ սխալները համատեղել է գիտակից քայլերի հետ: Ինչպես յուրաքանչյուր մարդ, այնպես էլ յուրաքանչյուր ազգ ունի սխալվելու իրավունք, սակայն պետք է ընդունել այդ սխալները, այլ ոչ թե անորոշ ճանապարհներով փախչել դրանցից: Չպետք է ապրել` ամեն ինչ թողնելով վերացական երեւույթի` բախտի քմահաճույքին. պետք է ինքներս ղեկավարենք ճակատագիրն ու հարմարեցնենք մեզ: Պատմությունը կարծես ստվեր լինի, ստվերի նման հետեւող մի բան, եւ նրանից փախչելն ուղղակի անհնարին է:

Լեոն` անցյալից դեպի ներկա հոսող աղտոտված գետը մաքրել է բոլոր տեսակի կեղտերից ու վնասակար  մանրէներից, եւ այդ գետը հոսոււմ է ներկայով` մաքուր ու ջինջ: Կարելի է նստել այդ գետի ափին ու երկար ժամանակ հանգստանալ:

Երբեք հարկավոր չէ խաբել կամ խաբվել, ուղղակի պետք է ունենալ կամքի մեծ ուժ` սխալ ուղին փոխելու ու դեպի հեքիաթներ չուղեւորվելու համար:

Պատմությունը մի ֆիլմ է` ունի սկիզբ, ընթացք և ավարտ: Այն նկարահանվում է տարբեր ժողովուրդների առաջարկած բազմաթիվ սցենարներից միայն մեկի հիման վրա, որն էլ դառնում է պատմական փաստ եւ իրողություն:

Ովքե՞ր ենք մենք՝ փորձարկողներ, թե՞  փորձարկվողներ: Հարց, որի երկու պատասխաններն էլ ամեն ինչի հիմքն են, իսկ երբեմն էլ հիմքերը թուլացնող ուժեղ փոթորիկը: Բոլորս, հետեւաբար եւ ողջ ժողովուրդն ապրում ու գոյատեւում է` հոգու խորքում ապաստան տալով վախին ու կասկածին: Ո՞վքեր են մեր թշնամիներն ու դաշնակիցները, մեզ շրջապատող բազմաթիվ գունավոր խոստումներից, որոնք են ավելի իրական: Անընդհատ հնչող հարցեր,  ու պատասխանների փոխարեն անտարբեր հայացքներ: Գեթ մի բան է հարկավոր` պատմական անկենդան ու երկար հեքիաթները քառատողերի վերածելու ու իրական դարձնելու համար՝ ցանկություն:

Բավակա´ն է երազել ու ապրել անհիմն ստեղծված հույսերով, փափագել, որ ժամանակը մոռացության կմատնի այն. ինչը դու չես կարողանում մոռանալ, երբ հույսը ընդամենը երազի մասունք է , իսկ ժամանակը` ավարտը ավետող վերջին գարուն: Մի՞թե մենք ապրում ենք ավարտի, այլ ոչ թե ընթացքի, հուսալու, այլ ոչ թե իրագործելու ու պայքարելու համար: Հարկ է քայլել առաջ` չմոռանալով անցած ճանապարհը, բայց ոչ թե ետ վերադառնալու, այլ մյուսներին ուղղորդելու համար:

Խորհրդայնացում… ո՞րն այս բառի ներքո թաքնված հավատը կամ ատելությունը, նրա սփոփանքն ու դավադրությունը: Պետք է միշտ հավատալ ու վստահ լինել սեփական ուժերին, չկործանվել անարդարության փլատակներում, հավատալ ոչ թե բառերին ու այդ բառերի ենթատեքստին, այլ հավատալ անարդարության մեջ արդարություն փնտրելու կամքին:

Ապրել ու մշտապես բողոքել ապրածդ կյանքից. դա ուղղակի ցնորք է: Մի՞թե հողն ավելին արժե, քան մարդկային կյանքերը, երբ այդ անշունչ ստեղծագործության պատճառով, բնությունը կորցնում է ամենախելացի, բայց միեւնույն ժամանակ ամենադատարկամիտ էակին: Միշտ փորձում ենք վերականգնել մեր կորցրածը,սակայն երբեւէ որեւէ մեկը փորձել է վերականգնել անկենդանի կյանքը.իհարկե ոչ , որովհետեւ նման բան սահմանված չէ «կյանքի Սահմանադրությամբ»: Ինչո՞ւ ոչ ոք այդ «անվերականգնելի» տարիների ընթացքում չի փորձում գոնե վերականգնել այն, ինչը կդառնա անվերականգնելի կյանքի ցանկալի մասնիկը: