Դմիտրի Լիխաչյով

ՆԱՄԱԿՆԵՐ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ԸՆԹԵՐՑՈՂՆԵՐԻՆ

28-29-րդ նամակներ

Երեսուներորդ նամակ

Բարոյական բարձունքները և դրանց նկատմամբ վերաբերմունքը

Ահա թե ինչի մասին եմ ցանկանում խոսել: «Գրառումներ ռուսականի մասին»-ում և  «Երկխոսություններ երեկվա, այսօրվա և վաղվա մասին»-ում ես արդեն ուշադրություն եմ դարձրել ռուս ժողովրդի բնավորության մի քանի գծերին, որոնց վերջին ժամանակներս ընդունված չէ ուշադրություն դարձնել` բարություն, պարզություն, համբերություն, ազգային սնապարծության բացակայություն և այլն: Ընթերցողն իրավունք ունի հարցնելու, թե «Գրառումներում» ո՞ւր են կորել ռուս մարդու բացասական գծերը:  Արդյո՞ք ռուսներին միայն դրական գծերն են բնորոշ, իսկ մյուս ժողովուրդները զուրկ են դրանցից: Վերջին հարցի պատասխանը ընթերցողը ցանկության դեպքում կարող է հենց «Գրառումներում» գտնել. ես այնտեղ ոչ միայն ռուս ժողովրդի մասին եմ խոսում: Ինչ վերաբերում է առաջին հարցին`ռուսների թերությունների մասին, ապա ես ամենևին չեմ համարում ռուս ժողովրդին դրանցից զուրկ. հակառակը դրանցից նա շատ ունի, բայց...    Ժողովրդին կարո՞ղ ենք նրա թերություններով բնութագրել:  Չէ՞ որ երբ մշակույթի պատմություն է գրվում, ընդգրկում են միայն բարձրագույն նվաճումները, լավագույն ստեղծագործությունները: Միջակ կամ վատ ստեղծագործություններով չի կարելի գեղանկարչության կամ գրականության պատմություն կառուցել: Եթե ցանկանում ենք որևէ քաղաքի մասին պատկերացում կազմել, սկզբում ծանոթանում ենք նրա լավագույն շենքերին, հրապարակներին, հուշարձաններին, փողոցներին, լավագույն տեսարաններին, «քաղաքային բնապատկերներին»: Ուրիշ հարց է, երբ ծանոթանում ենք առանձին մարդկանց` նրանց բարոյական կամ բժշկական կողմերի հետ: Չէ՞ որ խոսում ենք ժողովրդի մասին պատկերացումների մասին:  Ժողովուրդը մշակույթի ստեղծագործության նման է. սա է իմ մոտեցումը «Գրառումներում» ցանկացած ժողովրդի նկատմամբ:

Յուրաքանչյուր ժողովրդի մասին պետք է դատել այն բարոյական բարձունքներով և այն իդեալներով, որոնցով նա ապրում է: Բարյացակամություն յուրաքանչյուր ժողովրդի, ամենափոքրաքանակի նկատմամբ: Այս դիրքորոշումն ամենաճիշտն է, ամենաազնիվը:
Ընդհանրապես, ցանկացած անբարյացակամություն միշտ անընկալելիության պատ է բարձրացնում:

Բարյացակամությունը, հակառակը, բացում է ճիշտ ընկալման ճանապարհները:

Ինքնաթիռը գետնին չի ընկնում ոչ թե այն պատճառով, որ թևերով «հենում է օդին», այլ որ ներծծվում է վերևի, երկնքի մեջ...  Ժողովրդի մեջ ամենակարևորը նրա իդեալներն են:

Երեսունմեկերորդ նամակ
Բարոյական նստակեցության շրջանակը

Ինչպե՞ս ինքդ քո և ուրիշների մեջ դաստիարակես «բարոյական նստակեցություն»` կապվածություն սեփական ընտանիքին, տանը, գյուղին, քաղաքին, երկրին:

Կարծում եմ, որ դա ոչ միայն դպրոցի և երիտասարդական կազմակերպությունների գործն է, այլ նաև ընտանիքի:

Տանը և ընտանիքին կապվածությունը ոչ թե դիտավորությամբ, դասախոսություններով ու հրահանգներով է ստեղծվում, այլ ամենից առաջ այն մթնոլորտով, որը տիրում է տանը: Եթե ընտանիքում կան ընդհանուր հետաքրքրություններ, ընդհանուր զվարճանքներ, ընդհանուր հանգիստ, ապա դա արդեն բավականին շատ է: Դե, իսկ եթե տանը ժամանակ առ ժամանակ նայում են ընտանեկան ալբոմները, խնամում հարազատների շիրիմները, պատմում, թե ինչպես են ապրել նախապապերն ու նախատատերը, ապա դա կրկնակի շատ է:  Համարյա յուաքանչյուր քաղաքաբնակի նախնիներից գոնե մեկը եկած է լինում մոտակա կամ հեռավոր գյուղից, և այդ գյուղն էլ պետք է հարազատ մնա: Թեկուզ երբեմն, բայց պետք է այնտեղ գնալ ամբողջ ընտանիքով, հոգ տանել անցյալի հիշողությունները պահպանելու համար և ուրախանալ ներկայի հաջողություններով: Իսկ եթե հարազատ գյուղ կամ գյուղեր չկան, ապա համատեղ շրջագայությունները երկրով ավելի խորն են տպավորվում, քան անհատականները: Տեսնել, լսել, հիշել, և այս ամենը մարդկանց նկատմամբ սիրով. որքա´ն կարևոր է սա: Բարին նկատելը այնքան էլ հեշտ գործ չէ: Չի կարելի մարդկանց միայն մտքի և մտավորականության համար գնահատել. նրանց գնահատեք իրենց բարության, աշխատանքի համար, այն բանի համար, որ իրենց շրջապատի ներկայացուցիչն են` համագյուղացիներ են կամ համադասարանցիներ, համաքաղաքացիներ են կամ ուղղակի ինչ որ բանում «յուրային են», «հատուկ»:

Բարոյական նստակեցության շրջանակը շատ լայն է:

Հատուկ ուշադրություն եմ ցանկանում դարձնել մեկին` գերեզմանների և գերեզմանոցների նկատմամբ մեր վերաբերմունքին:

Շատ հաճախ քաղաքաշինարար-ճարտարապետներին զայրացնում է այն հանգամանքը, որ քաղաքի տարածքում գերեզմանոց կա: Նրանք ցանկանում են այն վերացնել, վերածել այգու, այնինչ գերեզմանոցը քաղաքի տարր է, քաղաքային ճարտարապետության ինքնատիպ և շատ կարևոր տարր:

Գերեզմանները սիրով են արվել: Շիրմաքարերը մարմնավորել են հանգուցյալների հանդեպ երախտագիտությունը, նրանց մասին հիշողությունը հավերժացնելու ձգտումը: Այդ պատճառով էլ դրանք այդքան տարբեր են, անհատական և միշտ յուրովի հետաքրքիր: Կարդալով մոռացված անուններ, երբեմն այնտեղ փնտրելով թաղված հայտնի մարդկանց, հարազատների կամ ուղղակի ծանոթների` այցելուները ինչ-որ չափով սովորում են «կյանքի իմաստությունը»:  Շատ գերեզմանատներ յուրովի բանաստեղծական են: Այդ պատճառով էլ միայնակ շիրիմների կամ գերեզմանոցների դերը «բարոյական նսատեկության» դաստիարակման գործում շատ մեծ է:

32-րդ նամակ

Թարգմանեց Գևորգ Հակոբյանը