Դմիտրի Լիխաչյով

1-2-րդ նամակներ

ՆԱՄԱԿՆԵՐ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ԸՆԹԵՐՑՈՂՆԵՐԻՆ
Երրորդ նամակ
Ամենամեծը

Իսկ ո՞րն է կյանքի ամենամեծ նպատակը: Կարծում եմ՝ մեր շրջապատում բարին ավելացնելը: Իսկ բարիքը նախ և առաջ բոլոր մարդկանց երջանկությունն է: Այն շատ բաղադրիչներից է կազմվում, և ամեն անգամ կյանքը մարդու առաջ խնդիր է դնում, որը պետք է կարողանա լուծել: Ե՛վ փոքր հարցում կարելի է  մարդուն լավություն անել, և՛ մեծի մասին կարելի է մտածել, բայց մեծն ու փոքրը հակադրել չի կարելի: Ինչպես արդեն ասել եմ, շատ բաներ մանրուքներից են սկսվում, փոքր հասակում և մոտ մարդկանց նկատմամբ են ծնվում:
Երեխան սիրում է իր մորը, հորը, եղբայրներին ու քույրերին, իր ընտանիքը, իր տունը: Աստիճանաբար ընդարձակվելով՝ նրա կապվածությունը տարածվում է դպրոցի, գյուղի, քաղաքի, ամբողջ երկրի նկատմամբ: Իսկ սա արդեն շատ խորը և մեծ զգացում է, չնայած այստեղ էլ պետք չէ կանգ առնել, և պետք է մարդու մեջ մարդուն սիրել:
Պետք է հայրենասեր լինել, բայց ոչ ազգայնամոլ: Այն պատճառով, որ քոնն ես սիրում, յուրաքանչյուր ուրիշ ընտանիք ատելու կարիք չկա: Կարիք չկա ատելու մյուս ազգերին այն պատճառով, որ հայրենասեր ես: Հայրենասիրության ու ազգայնամոլության մեջ մեծ տարբերություն կա: Առաջինը սեփական երկրի նկատմամբ սերն է, երկրորդում ատելություն կա բոլոր մյուսների նկատմամբ:
Բարության մեծ նպատակը փոքրից է սկսվում` մերձավորներին բարիք կամենալուց, բայց ընդարձակվելով հարցերի ավելի լայն շրջանակ է ընդգրկում:
Դա ջրի մակերևույթի շրջաններին է նման: Սակայն ջրի վրայի շրջանները մեծանալով թուլանում են: Իսկ սերն ու ընկերությունը, աճելով և շատերի վրա տարածվելով, նոր ուժ են ձեռք բերում, ավելի են վեհանում, մարդն էլ` դրանց կենտրոնը, ավելի իմաստնանում է:

Սերը պետք է անպատասխանատու չլինի, այլ խելացի պիտի լինի: Դա նշանակում է, որ նա պետք է միահյուսվի ինչպես սիրած մարդու, այնպես էլ շրջապատողների թերությունները նկատելու, դրանց դեմ պայքարելու կարողության հետ:  Նա պետք է միավորվի խելքի հետ, անհրաժեշտը սին ու կեղծից տարբերելու կարողության հետ: Նա պետք է կույր չլինի: Կույր հիացումը (դա նույնիսկ սեր չես համարի) սարսափելի հետևանքների կարող է հանգեցնել: Իր երեխայի ամեն ինչով հիացող և ամեն ինչ խրախուսող մայրը կարող է բարոյապես խեղված մարդ դաստիարակել: Գերմանիայի նկատմամբ կույր հիացումը («Գերմանիան ամեն ինչից բարձր է».- ասվում էր գերմանական ազգայնամոլական երգում) հասցրեց նացիզմի, Իտալիայի նկատմամբ կույր հիացումը`ֆաշիզմի:

Բարության հետ միավորած խելքն է իմաստնությունը: Առանց բարության խելքը խորամանկությունն է: Իսկ խորամանկությունն աստիճանաբար հյուծում է և վաղ թե ուշ խորամանկի դեմ շրջվում: Այդ պատճառով էլ խորամանկությունն ստիպված է քողարկվել:  Իսկ իմաստնությունը բաց է և վստահելի:  Նա չի խաբում ուրիշներին և ամենից առաջ՝ հենց իմաստուն մարդուն: Իմաստնությունը իմաստունին բարի համբավ և հաստատուն երջանկություն է բերում, երկարամյա  և հուսալի երջանկություն և ապահովում է խղճի հանգստություն, որը ծերության տարիներին ամենագնահատելին է:

Ինչպե՞ս արտահայտեմ այն ընդհանուրը, որ կա իմ երեք պնդումներ մեջ՝ «Մեծը փոքրի մեջ», «Երիտասարդությունը` հավերժ» և «Ամենամեծը»: Այն կարելի է արտահայտել մի բառով, որը կարող է նշանաբան դառնալ` «Հավատարմություն»: Հավատարմություն այն բարձր սկզբունքներին, որոնցով պետք է մարդն ուղղորդվի մեծ և փոքր հարցերում, հավատարմություն իր անբասիր երիտասարդության, իր հայրենիքի (այդ հասկացության լայն և նեղ իմաստներով), հավատարմություն ընտանիքի, ընկերների, քաղաքի, երկրի, ժողովրդի նկատմամբ: Վերջին հաշվով հավատարմությունը հավատարմություն է ճշմարիտի նկատմամբ` ճշմարիտ-իսկության, ճշմարիտ-արդարության:

Չորրորդ նամակ
Ամենամեծ արժեքը կյանքն է

«Ներշնչե¯ք, արտաշնչե¯ք, արտաշնչե¯ք»: Մարմնամարզության հրահանգիչի ձայնն եմ լսում. «Որպեսզի ամբողջ կրծքով ներշնչեք, պետք է մի լավ արտաշնչեք»: Նախ սովորեք արտաշնչել, ազատվել «գործածված օդից»:
Կյանքը ամենից առաջ շնչառություն է: «Հոգի», «ոգի»… Սակայն երբ մարդ մահանում է, ամենից առաջ դադարում է շնչել: Հնուց են այդպես մտածել: «Շունչը փչել է»,- նշանակում է «մահացել է»:

«Խեղդուկ» լինում է տանը, «խեղդուկ» է և բարոյական կյանքում: Մի լավ արտաշնչենք բոլոր մանր հոգսերը, առօրյա կյանքի ամբողջ ունայնությունը, ձերբազատվենք, թափ տանք այն ամենը, ինչը խոչընդոտում է մտքի շարժմանը, ինչը ճնշում է հոգին, մարդուն թույլ չի տալիս ընկալել կյանքը, նրա արժեքները, գեղեցկությունը: 
Մարդը միշտ պետք է մտածի իր և մյուսների համար ամենակարևորի մասին՝ դեն նետելով դատարկ հոգսերը:
Պետք է մարդկանց նկատմամբ բաց լինել, համբերատար, նրանց մեջ փնտրել լավագույնը: Ամենալավը, ուղղակի «լավը», «թաքնված գեղեցկությունը» փնտրելու և գտնելու կարողությունը մարդուն հոգեպես հարստացնում է:
Բնության մեջ, ավանում, քաղաքում, փողոցում, էլ չխոսելով մարդու մասին, բոլոր մանրուքների պատնեշի միջից գեղեցիկը նկատել. դա նշանակում է ընդարձակել կյանքի ոլորտը, այն կենսական տարածության ոլորտը, որտեղ մարդն ապրում է:

Ես երկար եմ փնտրել այս բառը՝ ոլորտ: Սկզբում ինքս ինձ ասում էի. «Պետք է ընդլայնել կյանքի սահմանները». սակայն կյանքը սահմաններ չունի: Դա ցանկապատով` սահմաններով, շրջափակված հողակտոր չէ: Հենց այս պատճառով էլ «կյանքի սահմաններն ընդլայնելը» իմ միտքն արտահայտելու համար պիտանի չէ£ «Կյանքի հորիզոնն ընդարձակելն» ավելի լավ է, բայց էլի այն չէ: Մաքսիմիլիան Վոլոշինը իր հորինած մի լավ բառ ունի՝ «աչքածիր»: Դա այն ամենն է, որ աչքը կարող է ընդգրկել, տեղավորել: Բայց մեր կենցաղային գիտելիքների սահամանափակությունն այստեղ էլ է խանգարում£ Կյանքը չի կարելի հանգեցնել կենցաղային տպավորություններին: Պետք է կարողանանք զգալ և նույնիսկ նկատել այն, ինչը մեր ընկալումներից դուրս է, պետք է նորի բացահայտման կամ հնարավոր հայտնաբերման  «նախազգացողություն» ունենանք: Աշխարհում ամենաթանկ բանը կյանքն է` ուրիշինը, սեփականը, կենդանական աշխարհի և բույսերի կյանքը, մշակույթի կյանքը, կյանքն իր ամբողջ տևողությամբ` և՛ անցյալում, և՛ ներկայում, և՛ ապագայում: Իսկ կյանքն անվերջ խորն է: Միշտ հանդիպում ենք ինչ-որ բանի, որ առաջ չէինք նկատել, որը հիացնում է իր գեղեցկությամբ, անսպասելի իմաստությամբ, անկրկնելիությամբ:

5-6-րդ նամակներ

Թարգմանեց Գևորգ Հակոբյանը