|
 |
ԴՊԻՐ 28 ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ Հեգել Մեթոդական մշակումներ Թամար Ղահրամանյան Սեյմուր Բայջան Չարենց «Գազել մորս համար» (անգլերեն) Ամիանոս Մարցելիանոս ՏԱՐԲԵՐ ԵՐԿՐՆԵՐԻ ԴՊՐՈՑՆԵՐԸ Մարիա Մոնտեսորի Ֆրենսիս Բեկոն ԱՐՁԱԳԱՆՔ «Հասարակագիտություն» առարկայի դասագրքի մասին Աշոտ Տիգրանյան |
Սեյմուր Բայջան Ովքե՞ր են հայերը և ի՞նչ են ուզում մարդկությունից Ռենուարը պատկերել է այն, ինչ տեսել է: Ես պատկերում եմ այն, ինչ հասկացել եմ:Ֆերնան Լեժե
Հայկական սփյուռք կամ Ջիմմիի վերադարձը Հայկական սփռյուքը հայ ժողովրդի դժբախտությունն է: Նրանք իրենց պատմականորեն ուղղորդված կարոտաբաղձությամբ, ֆրանսիական, ամերիկյան անձնագրերով, դրամապանակներում փողերով, ժամանում են Հայաստան, հանգստանում բնության գրկում, հարմարավետ հյուրանոցներում, լուսանկարվում են, վայելում են կյանքը և վերադառնում իրենց տուն: Իսկ սովորական հայերը Հայաստանում մնում են իրենց հիմախնդիրներով: Նրանք տառապում են, նրանց ապագայի հույսը, հավատը, որ ինչ-որ ժամանակ կապրեն մարդավարի, օր օրի մարում է: Բայց եթե հայրենիքն այդքան գեղեցիկ է, ինչո՞ւ են մարդիկ ցանկացած հնարավորության դեպքում ցանկանում լքել երկիրը: Չէ՞ որ մարդու համար շատ դժվար է մենակ երջանիկ լինել: Մարդը պետք է երջանիկ լինի իր հարազատներով, ընտանիքով, բարեկամներով, իր ժողովրդի հետ, իր հայրենիքում: Հեշտ է ապրել հարմարավետ և սիրել հայրենիքը, բնությունը: Հայկական սփյուռքն ինձ հիշեցնում է «Դիսկո պարողը» հնդկական ֆիլմը, որում գլխավոր դերը կատարում է Միհտուն Չակրաբորտին:Մենք նրան գիտենք որպես Ջիմմի. Ջիմմին փրկեց իրեն: Նա դարձավ հանրածանոթ: Նա սպիտակ կոստյում է հագնում: Նա ինչ-որ կերպ դուրս եկավ աղքատությունից: Ճակատագիրը նրան ժպտաց: Եվ մի անգամ, հարբելով, Ջիմմին հիշում է իր անցյալը, վերադառնում այն փողոցը, որտեղ մեծացել է, աղքատներին փող է բաժանում և կրկին հեռանում՝ ապրելու իր կյանքով: Բայց չէ՞ որ մարդիկ մնում են այնտեղ, այդ նույն իրենց թշվառությամբ: Ընդսմին, Ջիմմին ամենախղճովն է նրանցից, ովքեր կարիերա են արել: Այդպիսի ֆիլմերի շնորհիվ Հնդկաստանում համարյա բոլոր չքավորները սպասում են այն ժամին, երբ հարբած Ջիմմին ինչ-որ հուշերի ազդեցության տակ կվերադառնա իր փողոցը և իրենց փող կբաժանի: Հնդկաստանում յուրաքանչյուր 20-րդ ընտանիքում կա հեռուստացույց, նրանք շատ են սիրում այդպիսի ֆիլմերը: Նույնիսկ ամենաաղքատ թաղամասերում մարդիկ փող են հավաքում, ընտրում մի մարդու, որը կարող է հետաքրքիր պատմել և ուղարկում են նրան կինոթատրոն: Իսկ երեկոյան հավաքվում են նրա շուրջը, և նա պատմում է այն ամենը, ինչ տեսել է ֆիլմում... Խելացի՞ են արդյոք հայերը Համաձայն վիճակագրության հայերի ինտելեկտը միջինից բարձր է: Ռուսաստանյան հեռուստաալիքների համարյա ցանկացած հաղորդման վերջում մակագրերում կարդում ենք հայկական ազգանուններ: Հայերը շատ շփվող ժողովուրդ են: Արագ հարմարվում են: Անհատական մակարդակում հայերը հավատարիմ, շատ լավ բարեկամներ են: Լեգենդներ են շրջում հայերի խորամանկության մասին, այն մասին, որ նրանք շատ խելացի են և որ շատ ուժեղ աջակցում են միմյանց, և կանեն ամեն ինչ, որպեսզի մյուս հայը կարողանա հասնել հաջողության: Խելքից պատուհաս Հայերն իսկապես հին ժողովուրդ են: Ունեն իրենց մշակույթը: Կրեատիվ Ստեղծական են: Բայց նրանք այնքան երկար ու բարակ զբաղվեցին իրենց անցյալով, իրենց պատմությամբ, որ այդ անցյալը վերածվեց խնդուքի (անեկդոտի): Անեկդոտ դարձավ նույնիսկ այն, ինչով ցանկացած այլ ժողովրդի ցանկացած ուրիշ ներկայացուցիչ կարող է միայն հպարտանալ: Պատմությունը անեկդոտի վերածելու մեղավորը իրենք են` հայերը: Նրանք իրենց պատմությամբ բոլորին սաստիկ ձանձրացրին: Առաջին թատրոնը իրենցն է: Կոնյակը` իրենցը: Գարեջուրը` իրենցը: Առաջին քրիստոնեական պետությունը` իրենցը: Հայերի հետ վիճել չի կարելի: Խստիվ արգելված է: Հայերը Վեճի Աստված ունեն: Նրանք այդ աստծուց ստանում են հատուկ կործանիչ ուժ: Երբ հայերը խոսում են իրենց անցյալի, պատմության մասին, միակ ելքը ժպտալն է: Միայն այդպես սովորական մահկանացուն կարող է չեզոքացնել այդ աստվածային հզորությունը: Այլ հոդվածներում ես շատ եմ խոսել ժաղովրդի մասին, որն անցյալում է ապրում: Միայն թույլ մարդիկ, թույլ ժողովուրդները կարող են այդպես ապրել՝ անգիտակցաբար զրկելով իրենց ապագայի հույսերից: Երբ ապրում ես անցյալում, քո ձեռքերով որմնաշարում ես ապագա տանող դուռը: Հայերն անցյալ ունեն, բայց ապագա չունեն: Ռուսերենից թարգմանեց Աշոտ Տիգրանյանը 1) Նավթի-գազի արտադրության ընկերություն |
Երբ առաջացավ այս հոդվածը գրելու գաղափարը, ես սկսեցի հիշել հայկական դեմքերը, որ տեսել էի Վրաստանում, Ռուսաստանում, Ուկրաինայում, Ղրղզստանում, Հայաստանում, մանկությունում: Մանկությունն ինձ համար կյանքի փուլ չէ, մանկությունն ինձ համար տարածք է: Քաղաքագետներ, լրագրողներ, վարորդներ, հասարակական գործիչներ, արվեստի գործիչներ, երեխաներ, գյուղաբնակներ, դպրոցների տնօրեններ և ուսուցիչներ, ուսանողներ, մատուցողներ... չեմ պատմի ծամծմված խաղաղարարական պատմություններ: Մենք ապրում էինք մի բակում, ձմերուկ էինք ուտում, դոմինո էինք խաղում, կռվում էինք հարևան բակի երեխաների հետ. ծեծում էինք, ծեծվում էինք: Մայրս աշխատում էր կենտրոնական հիվանդանոցում: Երբեմն դասերից հետո ես գնում էի նրա աշխատավայր: Հիվանդանոցի անձնակազմը, հատկապես բուժքույրերը, հիմնականում հայեր և մոլոկաններ էին: Այն ժամանակ ես սպիտակամաշկ և թմբլիկ երեխա էի: Ինձ լավ էին հագցնում: Այնպես որ ես տարբերվում էի գավառական մյուս երեխաներից: Այնտեղ, հիվանդանոցում, ինձ տալիս էին թխվածքաբլիթ, կոնֆետ, իրիս, շոկոլադ: Դա ինձ շատ էր դուր գալիս: Այնտեղ մի կին կար, հայուհի: Նա հագնվում էր գեղեցիկ և վառ, տարբերվում էր մյուսներից, միշտ ժպտում էր և շատ բարի տեսք ուներ: Հաճելի էր նրան նայելը: Տարիներ անց, երբ ես լսեցի, որ նա ևս յուրաքանչյուր կիրակի Ստեփանակերտում ժողովների է մասնակցում, վատ զգացի: Եվ այժմ, հիշելով այն ամենը, ինչ տեղի է ունեցել, ինչ անցել է իմ աչքերի առջևով, ինչ մենք զգացել ենք պատերազմի ժամանակ և պատերազմից հետո՝ տան կորուստ, շրջապատողների կողմից չհասկացվածություն, հեգնանքի և խղճահարության թիրախի վերածում, ես չեմ կարողանում ատել հայերին, պարզապես նրանց չեմ ներում: Չնայած տրամաբանորեն պետք է լինի և՛մեկը, և՛ մյուսը միասին: Չեմ ցանկանում բացել հերթական խոսակցությունը, թե ով առաջինը սկսեց, և ով է մեղավոր: