Համագործակցային հանրակրթական դպրոց  ( ՀՀԴ )

Պատանիներին պարտադրել են միայն սովորել, իսկ  սովորեցնել՝ երբեք: Մինչդեռ դրանք պետք է փոխկապված լինեն այնպես, ինչպես ոտքերը բարձրացնելն ու իջեցնելը՝ վազքի ժամանակ:
Յան Ամոս Կոմենսկի

2006թ. սեպտեմբերից Վանաձոր քաղաքում ՀՍԻԿ  հասարակական կազմակերպության նախաձեռնությամբ գործում է  ՀՍԻԿ Համագործակցային հանրակրթական դպրոցը  (ՀՀԴ): Դպրոցը իր գոյության իրավունքը  ապացուցել է կրթության բարձր արդյունավետությամբ: Դպրոցում ուսուցումը  կազմակերպվում է համագործակցային եղանակով: Ներկայացնենք համագործակցային ուսուցման հիմնական  առանձնահատկությունները:

Ուսուցման ողջ գործընթացը տարվում է  ՀՀ կառավարության կողմից 2004թ. հաստատված «Հանրակրթական պետական կրթակարգով» և նրանով սահմանված  կրթական չափորոշիչներին համապատասխան: Յուրաքանչյուր առարկայի համար մշակվում է  թեմատիկ պլան, որը նույնն է բոլոր աշակերտների համար:

Ուսուցումն անհատականացված է. ամեն մի սովորող յուրաքանչյուր առարկա յուրացնում է իր անհատական ծրագրով: Հաշվի առնելով աշակերտների անհատական առանձնահատկություններըª յուրաքանչյուրի համար կազմվում է  անհատական երթուղի, որ իրենից ներկայացնում է ուսումնասիրվող  թեմաների հերթականությունը: Առավելությունը այն է, որ ծրագիրը  յուրացնելու համար չկա ժամանակային սահմանափակում: Յուրաքանչյուր սովորող ամեն մի թեմայի հատկացնում է այնքան ժամանակ, որքան իրեն անհրաժեշտ է այն լրիվ յուրացնելու համար:

Սովորողը հնարավորություն ունի առաջանցիկ տեմպերով ուսումնասիրելու այս կամ այն առարկայական ծրագիրը և ավելի կարճ ժամկետում ավարտելու դրա յուրացումը:

Ուսումնական գործընթացի մեջ ակտիվորեն ներգրավված են առանց բացառության բոլոր աշակերտները: Յուրաքանչյուր աշակերտ ոչ միայն սվորող է, այլև սովորեցնող: Կրթահամալիրի կարգախոսն է «Սովորեցրու, որ սովորես»: Սովորեցնելով ուրիշներին՝ աշակերտն ինքն է սովորում: Ուսումնական խմբի յուրաքանչյուր անդամ իր խնդիրներն իրագործում է մյուսների հետ համագործակցելու միջոցով:

Կրթահամալիրում ուսուցումն իրականացվում է համընդհանուր համագործակցության սկզբունքով: Ճիշտ է, յուրաքանչյուր աշակերտ ուսուցման բովանդակությունը յուրացնում է իր անհատական ծրագրով, սակայն, ո’չ անհատապես, ո’չ մենակ: Իր ծրագրի որոշակի հատվածի յուրացման, ստուգման կամ ամրապնդման համար նա կարող է և աշխատում է տարբեր մարդկանց` ուսուցիչների կամ այլ աշակերտների հետ` միևնույն ժամանակ օգնելով նրանց աշխատելու իրենց ծրագրի յուրացման ուղղությամբ: Այսինքն` ուսումնական խմբի յուրաքանչյուր անդամ իր խնդիրներն իրագործում է մյուսների հետ համագործակցելու միջոցով:

Կրթահամալիրում ուսումնական գործընթացի հիմքում ընկած է փոփոխական կազմով զույգային աշխատանքը: Ուսումնական ողջ գործընթացն իրականացվում է հարափոփոխ տարատարիք խմբերում:

Ի՞նչ է տալիս մեզ  զույգային աշխատանքը:
- Դրսևորվում են սովորողի անհատական հատկանիշները:
- Նյութը  յուրացվում է  փոխադարձ օգնությամբ  և ուշադրությամբ, հոգատարությամբ:
- Բարձրանում է պատասխանատվությունը իր և ընկերոջ աշխատանքի  համար: Հաճախակի աշակերտը  գնահատվում է  ոչ թե իր, այլ ընկերոջ յուրացրած նյութի  համար:
- Երեխան  զգում է իր տեղը , դերը, կարևորությունը   աշխատանքի  ընթացքում, որ բարձրացնում է ինքնագնահատականը և ինքնավստահություն է  ստեղծում  երեխաների  մոտ:
- Պարփակված  աշակերտները  հնարավորություն են ունենում  դրսևորել իրենց և օգնելով ընկերոջը՝ խոսել, շփվել՝  ազատվելով  թերարժեքության բարդույթներից:
- Զույգային աշխատանքի  ժամանակ զարգանում է լսելու կարողությունը, հարգանքը ուրիշի  կարծիքի նկատմամբ, ընդհանուր որոշումներ կայացնելու  կարողությունը:
- Վերնագրման աշխատանքների կատարման ժամանակ զարգանում է գլխավորը առանձնացնելու կարողությունը:
- Զարգանում է  նրանց ստեղծագործական կարողությունը, խթանվում է տրամաբանական մտածողությունը:
- Խրախուսվում է  աշակերտների ինքնուրույն աշխատելու կարողությունը:

Պետական ուսումնական ծրագրով նախատեսված նյութը յուրացվում է դպրոցում՝ բուն ուսումնական գործընթացի ժամանակ: Հայտնի իմաստով տնային աշխատանքներ չկան: Տնային (ինքնուրույն) աշխատանքները նպատակաուղղված են խթանելու սովորողների ինքնակրթությունը, հետազոտական և ստեղծագործական գործունեությունը:

Մեթոդիկաները: Ուսուցման բովանդակությունը յուրացնելու համար կիրառվում են տարբեր մեթոդիկաներ: Առհասարակ, աշակերտների համագործակցությունն ու փոխօգնությունը դրսևորվում է փոխուսուցման, համատեղ ուսումնասիրության, թեմատիկ քննարկման, փոխստուգման, փոխվարժանքի ձևերով: Դրանք բոլորն էլ այս կամ այն կերպ առկա են աշակերտների հաղորդակցության ժամանակ, սակայն կախված դիդակտիկ խնդիրներից` որոշակի իրադրություններում համագործակցության և փոխօգնության վերոհիշյալ տեսակներից մեկը հանդիսանում է հիմնականը: Այս հանգամանքը դրսևորված է կոլեկտիվ ուսումնական պարապմունքների ընթացքում կիրառվող, այսպես կոչված` ընդհանուր մեթոդիկաներում: Դրանք են` Րիվինի մեթոդիկան, Թեմաների փոխհաղորդման մեթոդիկան, Առաջադրանքների փոխանակման մեթոդիկան, Հասկացման բերող քարտերի մեթոդիկան, Րիվինի հակադարձ մեթոդիկան, Անհատական հանձնարարությունների փոխստուգման մեթոդիկան, Փոխվարժանքի մեթոդիկան, Տակտային մեթոդիկան:  

Միևնույն առարկայի տարբեր բաժիններ սովորողը կարող է յուրացնել տարբեր մեթոդիկաներով: Օրինակ` «Հայոց պատմություն» առարկայի որոշ թեմաներ կարող է յուրացնել Րիվինի մեթոդիկայով, որոշ թեմաներ` Թեմաների փոխհաղորդման մեթոդիկայով: Կամ «Հայոց լեզու», «Հանրահաշիվ» առարկաների որոշ թեմաներ (Ուղղագրություն, Բազմապատկում և բաժանում) ուսումնասիրել Փոխվարժանքի մեթոդիկայով, որոշ թեմաներ` Առաջադրանքների փոխանակման մեթոդիկայով և այլն:

Ստուգման և գնահատման ձևերը: Կրթահամալիրում կիրառվում են սովորողների կողմից ուսուցման բովանդակության յուրացման աստիճանի ստուգման և գնահատման յուրօրինակ մեթոդներ: Ընթացիկ հաշվառման համար օգտագործվում են հաշվառման աղյուսակներ, իսկ վերջնական գնահատման համար` կրթահամալիրում մշակված հատուկ մատյաններ:

Յուրացված թեմաները սովորողը կարող է հանձնել տարբեր կերպ, օրինակ` ելույթ ունենալ փոքր խմբի առաջ, կատարել թեմայի վերջում տրված համապատասխան առաջադրանքները, պատասխանել ուսուցչի կողմից առաջադրված հարցերին և այլն: Թեման հանձնելուց հետո համապատասխան նշում է կատարվում հաշվառման աղյուսակում, որից հետո սովորողն անցնում է հաջորդ թեմայի յուրացմանը: Ծրագրի որոշակի բաժին յուրացնելուց հետո նա ամրապնդում է այն, գրում ստուգողական աշխատանք: Երբ ուսուցիչը համոզվում է, որ սովորողը պատրաստ է քննության, թույլատրում է նրան մասնակցելու ընթացիկ քննության:

Գնահատման այս համակարգը  բացառում է  անառողջ մրցակցությունը բարձր գնահատական ստանալու համար: Քանի որ գնահատվում է նաև  սովորեցնելու կարողությունը, աշակերտները  ձգտում են կայուն, հիմնավոր և լիարժեք  գիտելիքներ ստանալ, ոչ թե պայքարել բարձր գնահատական համար:

Աիդա  Պետրոսյան
ՀՍԻԿ Համագործակցային հանրակրթական դպրոցի համակարգող