"DPIR N:26"

ԵՆԹԱԾՐԱԳՐԵՐ ԵՎ ՊՐՈՑԵԴՈՒՐԱՆԵՐ: ՆՐԱՆՑ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄԸ ՏԱՐԲԵՐ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼԻՍ

Ինչպես ֆունկցիաները, այնպես էլ ենթածրագրերը ՊԱՍԿԱԼ լեզվում օգտագործվում են օպերատորների որոշակի հաջորդականությունը ծրագրերի տարբեր մասերում մի քանի անգամ կիրառելու համար: Ծրագրերի նման հատվածները նույնպես ձևակերպվում են որպես ինքնուրույն միավորներով, որոնց ծրագրավորողի կողմից տրվում են որոշակի անուններով (իդենտիֆիկատորներ): Ծրագրերի այսպիսի մասերն անվանում են ենթածրագրեր (պրոցեդուրաներ), որոնք կանչվում են իրենց անունների օգնությամբ:

Ի տարբերություն ֆունկցիաների, որոնք ելքում իրենց անվան համապատասխան վերադարձնում են ֆունկցիայի տիպի արժեք, այստեղ նշվում են պրոցեդուրայի կատարման ընթացքում ծրագրի կողմից օգտագործվող և ծրագրին փոխանցվող փոփոխականները:

Ինչպես ֆունկցիաները, այնպես էլ պրոցեդուրաների օգտագործումը տալիս է մի շարք առավելություններ, որոնցից են համակարգչի հիշողության խնայումը և խնդիրների լուծման ալգորիթմների կատարման հերթականությունը:

ՊԱՍԿԱԼ լեզվում գոյություն ունեն մի շարք ստանդարտ պրոցեդուրաներ, որոնց կարելի է դիմել իրենց ստանդարտ անուններով, իսկ անհրաժեշտության դեպքում կարելի է ստեղծել նոր պրոցեդուրաներ: ՊԱՍԿԱԼ ծրագրավորման լեզվում պրոցեդուրան ունի նույն կառուցվածքը, ինչպես հիմնական ծրագրիը` բացառությամբ, որ պրոցեդուրան պարտադիր պետք է ունենա անուն:

Պրոցեդուրան ունի հետևյալ կառուցվածքը`
<Պրոցեդուրայի անունը>;
<նկարագրման բաժին>;
begin
<օպերատորների հաջորդականություն>
end;
որտեղ պրոցեդուրայի անունը ունի այսպիսի կառուցվածք`
Procedure պրոցեդուրայի անուն (պարամետրերի ցուցակ);

Այստեղ Procedure-ն պահեստավորված բառ է, պրոցեդուրայի անունն՝ իդենտիֆիկատոր, իսկ պարամետրերի ցուցակը ծրագրի կողմից օգտագործվող և ծրագրին փոխանցվող փոփոխականներն են:

Պրոցեդուրայի վերնագրում օգտագործվող պարամետրերը բաժանվում են երկու խմբի` մուտքային և ելքային: Մուտքային են կոչվում այն պարամետրերը, որոնք փոխանցվում են պրոցեդուրային իր կանչի մասից, իսկ ելքայինները փոխանցվում են պրոցեդուրայից կանչող մասին: Մուտքային և ելքային պարամետրերը պրոցեդուրայի վերնագրում բաժանվում են var-ի օգնությամբ: Մուտքային պարամետրերը գտնվում են var-ից դուրս, իսկ ելքայինները` var-ի մեջ:
Օրինակ` Procedure qarhavasarum(a,b,c:real; var x1, x2:real; s:string), որտեղ a-ն, b-ն և c-ն իրական տիպի մուտքային պարամետրեր են, իսկ x1-ը և x2-ը իրական տիպի ելքային պարամետրեր:

Պրոցեդուրայի վերնագրին հաջորդում է նկարագրման բաժինը, որում օգտագործվում են պրոցեդուրայի փոփոխականները: Նրանք կոչվում են լոկալ փոփոխականներ և նրանց կիրառման տիրույթն այդ պրոցեդուրան է: Հիմնական ծրագրում նկարագրված փոփոխականները կոչվում են գլոբալ փոփոխականներ և նրանց կիրառման տիրույթն է ամբողջ ծրագիրը` ներառյալ պրոցեդուրաներն ու ֆունկցիաներն:

Հարկ է նշել, որ պրոցեդուրան կարող է չպարունակել պարամետրերի ցուցակ: Այս դեպքում այն աշխատում է գլոբալ փոփոխականների օգնությամբ:

Բերենք

քառակուսի հավասարման լուծման ալգորիթմը նկարագրման (Նկարագրման 1), բլոկ-սխեմայի (ԲՍ – 1) և ՊԱՍԿԱԼ ծրագրավորման լեզվով (Ծրագիր 1): Այստեղ կներկայացնենք նաև քառակուսի հավասարման լուծման ներկայացումը պրոցեդուրայի տեսքով (Պրոցեդուրա 1):

գ) եթե տարբերիչը ոչբացասական է (D>=0), ապա հաշվել քառակուսի հավասարման արմատները`

Մուտքային տվյալների և ելքային արդյունքների օրինակները բերված են աղյուսակում`

a	b	c	D	???	x1	x2
1	-2	-3	16		-1	3
1	-2	5	-16	Լուծում չունի
-2	9	-4	49		0.5	4
1	-9	14	25		2	7
0.5	3	5	-1	Լուծում չունի
4	9	-9	225		-3	0.75

ԲՍ – 1

Ծրագիր 1.
Program qarakusi_havasarum;
uses crt;
var a,b,c,D,x1,x2:real;
begin
clrscr;
writeln('');
writeln(' Qarakusi havasarman lucum` ');
writeln('');
write(' a= ');
readln(a);
write(' b= ');
readln(b);
write(' c= ');
readln(c);
D:=sqr(b)-4*a*c;
writeln('');
if D>=0 then
begin
x1:=(-b-sqrt(D))/(2*a);
x2:=(-b+sqrt(D))/(2*a);
writeln(' D= ',D:6:2,' Lucum uni.',' x1= ',x1:6:2,' x2= ', x2:6:2);
end
else
writeln(' D= ',D:6:2,' Lucum chuni.');
readln;
end.

Ծրագիրը որպես առանձին պրոցեդուրա ունի այսպիսի տեսք`
Պրոցեդուրա 1.

Procedure qh(x,y,z:real; var q1, q2:real; var t:string);
var D:real;
begin
t:='';
D:=sqr(y)-4*x*z;
if D>=0 then
begin
q1:=(-y-sqrt(D))/(2*x);
q2:=(-y+sqrt(D))/(2*x);
t:=' Lucum uni`';
writeln('');
writeln(' D= ',D:6:2,t,' x1= ',q1:6:2,' x2= ', q2:6:2);
end
else
begin
t:=' Lucum chuni.';
writeln('');
writeln(' D= ',D:6:2,t);
end;
end;

Այժմ կատարենք առաջադրանք, որում պրոցեդուրան ընդգրկված է հիմնական ծրագրի մեջ:

Առաջադրանք: Կազմել ծրագիր, որը հնարավորություն կտա կամայական թվով անգամ կատարել քառակուսի հավասարման լուծում: Որպես մուտքային տվյալներ ընդունել քառակուսի հավասարման a, b, c գործակիցները, իսկ ելքային տվյալներ` հավասարման x1 և x2 արմատները կամ <Լուծում չունի> հաղորդագրությունը: Ծրագիրն ավարտել <yes> տեքսատային ինֆորմացիան մուտքագրելու ժամանակ:

Առաջադրանքի կատարման համար տանք նկարագրությունը, բլոկ-սխեման և ծրագիրը:

Նկարագրման 2
ա) կազմակերպել ցիկլ հերթական մուտքագրման համար,
բ) մուտքագրել քառակուսի հավասարման a, b, c գործակիցներ,
գ) ցիկլի մարմնում կատարել Պրոցեդուրա 1-ում բերված ծրագրային մասը,
դ) ավարտել ցիկլը, եթե մուտքագրվել է <yes> հաղորդագրությունը:

ԲՍ – 2

Ծրագիր 2.
Program qarakusi_havasarum;
uses crt;
var a,b,c,x1,x2:real; t:string;
Procedure qh(x,y,z:real; var q1, q2:real; var t:string);
var D:real;
begin
t:='';
D:=sqr(y)-4*x*z;
if D>=0 then
begin
q1:=(-y-sqrt(D))/(2*x);
q2:=(-y+sqrt(D))/(2*x);
t:=' Lucum uni`';
writeln('');
writeln(' D= ',D:6:2,t,' x1= ',q1:6:2,' x2= ', q2:6:2);
end
else
begin
t:=' Lucum chuni.';
writeln('');
writeln(' D= ',D:6:2,t);
end;
end;
begin
repeat
clrscr;
writeln('');
writeln(' Qarakusi havasarman lucum` ');
writeln('');
s:=’’;
write(' a= ');
readln(a);
write(' b= ');
readln(b);
write(' c= ');
readln(c);
qh(a,b,c,x1,x2,s);
writeln('');
writeln(' Avartel ashxatanqn (yes/no)` ');
readln(s);
until s=’yes’;
end.

Կազմել ծրագրեր՝ կիրառելով առանձին պրոցեդուրաներ հետևյալ առաջադրանքներն կատարելու համար:

1. Խառը կոտորակը դարձնել անկանոն կոտորակ (պրոցեդուրայի մուտքային պարամետրերը` 3 - խառը կոտորակի ամբողջ մաս, համարիչ և հայտարար, ելքային` 2 - անկանոն կոտորակի համարիչ և հայտարար);

2. Գտնել երկու սովորական կոտորակների գումարը (պրոցեդուրայի մուտքային պարամետրերը` 4-առաջին կոտորակի համարիչ և հայտարար ու երկրորդ կոտորակի համարիչ և հայտարար, ելքային` 2-գումարի արդյունքում ստացված կոտորակի համարիչ և հայտարար);

3. Հաշվել ուղղանկյան մակերեսը և պարագիծը (պրոցեդուրայի մուտքային պարամետրերը` 2 - ուղղանկյան կողմեր, ելքային` 2 - մակերես և պարագիծ):

4. Հաշվել խորանարդի անկյունագծի երկարությունը, կողմնային մակերևույթի մակերեսը և ծավալը (պրոցեդուրայի մուտքային պարամետրերը` 1 - խորանարդի կողմը, ելքային` 3 - անկյունագծի երկարությունը, կողմնային մակերևույթի մակերեսը և ծավալը):