Մարգարիտ Սարգսյան

ՏՀՏ-ն` պոեզիայի ուսումնասիրման գրավիչ և արդյունավետ միջոց

ՏՀՏ-ն ընթերցանությունն ու պոեզիան ավելի հասանելի ու գրավիչ դարձրեց ՞1-րդ դարի սովորողի համար. օգնեց, որ նախագծի ընթացքում յուրացնեն և զարգացնեն ՏՀՏ հմտություններ, կարդան, մտածեն, ապրեն և խաղան…

Լիրիկական նախաբան կամ կինոպոեզիայի` իբրև հետազոտական-ուսումնական նախագծի ստեղծման նախադրյալները

Նախ պարզենք, թե ինչ ենք հասկանում գրականություն ասելով… Եկեք գրականություն ասելով՝ չհասկանանք գրականության պատմություն… Գրականությունը հենց գրական ստեղծագործությունն է: Գեղեցիկ ու գրագետ շարադրված կենսագրականը, դասագրքային գովեստի խոսքերն այս կամ այն գրական ստեղծագործության մասին չեն կարող համեմատվել ստեղծագործության ընթերցման հետ: Եվ գրականությանն դասն աշխատանք է հենց տեքստի հետ:
Զարմանալի էներգետիկ դաշտ ունի յուրաքանչյուր լավ գրական ստեղծագործություն… Ամենալավ բանաստեղծությունն էլ, կարող է անհեթեթ ու դատարկ թվալ, եթե քեզ ստիպել են այն կարդալ: Ստիպել… Իսկ ինչո՞ւ: Դպրոցում աշխատելուս առաջին իսկ օրից մտածել եմ այս խնդրի մասին: Մտածել եմ ու հասկացել, որ եթե փորձեմ ստիպել գրականություն կարդալ, կվիրավորեմ ինքս ինձ ու իմ սերը: Իսկ ես սիրում եմ կարդալ: Կան ստեղծագործություններ, որոնք իմն են ու իմ մեջ են, իսկ ես չեմ սիրում, երբ ինձ են վիրավորում: Հասկացա, որ միայն մի ձև կա երեխայի մոտ կարդալու, վերլուծելու հետաքրքրություն արթնացնելու` պետք է հետաքրքրել երեխային:

Հետաքրքրություն կարելի է առաջացնել միայն խմբային-հետազոտական նախագծի միջոցով. նախագիծ, որը հնարավորություն կտա օգտագործելու համակարգիչն ու թվային տեխնիկան: Որի միջոցով սովորողները կկարողանան համակարգիչը գործածել ոչ միայն խաղերի, այլև հետաքրքիր ուսումնական աշխատանք կատարելու համար: Կկարողանան ուրախանալ իրենց ստեղծածով, ոգևորվել և անընդհատ կատարելագործել իրենց աշխատանքները` ստեղծելով նոր, ինքնատիպ ու որակապես ավելի լավ կինոպոեզիա:

Կինոպոեզիա: Հետազոտական ուսումնական նախագիծ

Նախագծի նպատակն ու խնդիրները

Այս աշխատանքի նպատակն է սովորողների հետ իրականացնել ուսումնական- հետազոտական նախագիծ, որի ընթացքում սովորողները ձեռք կբերեն մի շարք անհրաժեշտ ՏՀՏ հմտություններ և կուսումնասիրեն գրական ստեղծագործություններ, կսովորեն կարդալ: Նախագծի ընթացքում սովորողները ձեռք են բերում, զարգացնում հետևյալ հմտությունները.

• Սովորում են կարդալ, հասկանալ վերլուծել
• Փորձում են անհատական մոտեցում ցույց տալ այս կամ այն գրական ստեղծագործության հանդեպ
• Յուրացնում են խոսքի արվեստը
• Լեզվական-սցենարային աշխատանք` լեզվի գործնական ուսուցում
• Օտարալեզու գրական ստեղծագործություններ ուսումնասիրելիս` օտար լեզվի գործնական ուսուցում
• Օգտագործում թվային տեսախցիկ ու ֆոտոխցիկ. ձեռք են բերում լուսանկարչական հմտություններ
• Համակարգչային հմտություններ. fotoshop ծրագիրը
• Համակարգչային մոնտաժային ծրագրեր
• Որոշակի ճաշակի ձևավորում
• Փոքրիկ ուսումնական ճամփորդություններ. նկարահանումներ քաղաքում
• Խմբում աշխատելու, համագործակցելու հմտություններ
• Միմյանց օգնելու, միմյանց օգնությամբ ու միջոցով սովորելու հմտություններ
• Անընդհատ սովորելու և հմտությունները կատարելագործելու խթան
• Համատեղ աշխատանքը գրագետ և գրավիչ խոսքով ներկայացնելու հմտություններ
• Դիզայներական հմտություններ
• Նկարչական
• Երաժշտական ճաշակի ձևավորում

 Կինոպոեզիան ինձ հնարավորություն տվեց ոչ միայն հետաքրքիր և բովանդակային խմբային աշխատանք կազմակերպել, այլև ինքնադրսևորվել: Կինոպոեզիան դարձավ ստեղծագործական, որոնողական աշխատանք ոչ միայն սովորողների, այլև ինձ համար: Հնարավորություն տվեց ստեղծելու, մտածելու, փորձարկելու ու սովորելու: Կարողացանք գույն, ձայն, ձև տալ անորսալիին, բերեցինք, տեղավորեցինք ժամանակի մեջ ու դարձրինք մերը: Իհարկե, դժվար է նյութականացնել աննյութականը, բայց հետաքրքիր է ու գրավիչ…

Փորձեմ ընդհանուր դրույթներով ներկայացնել, թե ինչպես է ստեղծվում կինոպոեզիան և ինչպես է կազմակերպվում այս աշխատանքը:

• Ընտրվում է գրական ստեղծագործությունը. ստեղծագործության, շարքի ընտրությունը կատարվում է հետևյալ կերպ: Ես առաջարկում եմ կարդալ, ուսումնասիրել կոնկրետ հեղինակի մի քանի ստեղծագործություններ և ընտրել այն ստեղծագործությունը, որի մեջ տեսնում են իրենց կամ որի պատկերայնությունն ավելի հետաքրքրում է (բնականաբար ամեն անգամ հարցադրումները փոխվում են` ելնելով այն բանից, թե ինչ ստեղծագործություններ ենք ուսումնասիրում և ինչ քննարկում, բանավեճ եմ ակնկալում բորբոքել):
• Սկսում է վերլուծական աշխատանքը` քննարկում, բանավեճ, կարծիքներ. բնականաբար որոշ սովորողներ առանձնանում են իրենց յուրահատուկ մոտեցումներով ու սրամիտ ձևակերպումներով, բայց կարևորն այն է, որ բոլորն են ներգրավվում աշխատանքի մեջ: Իհարկե, հեշտ է աշխատել ընտրյալ աշակերտների հետ, բայց կարծում եմ, որ խմբային-հետազոտական աշխատանքը ընտրյալների մի խումբ չի ենթադրում` այն աշխատանք է բոլոր սովորողների հետ:
• Սովորողները բաժանվում են խմբերի ու սկսում է լեզվական-սցենարային աշխատանքը. այս աշխատանքի ընթացքում դժվարություններ շատ են առաջանում: Քննարկումներից ու աշխատանքի բաժանումից հետո յուրաքանչյուր սովորող փորձում է ներկայացնել իր անհատական սցենարը, այնուհետև սկսում է խմբային աշխատանքը` անհատական սցենարները վերածվում են խմբային սցենարների: Ամեն ինչ այնքան էլ իդեալական ու յուրահատուկ չի ստացվում. շատ սովորողներ իրենց սցենար- շարադրությունները կցկտուր, անպատկեր ու անգույն են գրում, շատերն էլ նմանակում են այս կամ այն գովազդային հոլովակը կամ հեռուստասերիալի պարզունակություն հաղորդում: Բայց կարծում եմ, որ դա բնական է, որովհետև սա իրոք լուրջ աշխատանք է և նպատակը ոչ թե կատարյալ սցենարի ստեղծումն է, այլ ստեղծագործական համատեղ աշխատանքի փորձը, որոնումն ու զարգացումը:
• Սցենարային մշակումներ, համալրումներ, ոճական ճշգրտումներ:
•  Հաջողված սցենարի ընտրություն, մյուս. առանձնացնում ենք հաջողված հատվածները, քննարկում, փորձում պատկերացնել, համադրել ընտրված ստեղծագործության հետ և այլն. եթե երկու-երեք հաջողված դրվագներ ստեղծվում են, ես այդ համարում եմ հաջողված աշխատանք:
• Բնականաբար ես երևում եմ յուրաքանչյուր ֆիլմում ու չեմ կարծում, թե դա վատ է: Յուրաքանչյուր ֆիլմում կա նաև իմ մասնիկը, որովհետև ես եմ խմբի ղեկավարը և ես եմ սովորեցնում, ճաշակ ու հմտություններ ձևավորում: Սկսում է ֆիլմի նկարահանման, տեղի և հագուստների ընտրությունը, որը բավականին հետաքրքիր աշխատանք է` ուսուցողական աշխատանք: Գուցե զարմանալի բան ասեմ, բայց կարծում եմ, որ եթե մարդը անճաշակ է հագնվում, չի կարող գրական ճաշակ ունենալ: Իմ բոլոր ֆիլմերում հագուստները պարզ են ու էսթետիկ: Կան սովորողներ, որոնք սիրով զբաղվում են դեկորացիաներով, որոնք նույնպես շատ պարզ են: Բոլոր ձևավորումների, ինչ-ինչ դետալների` ասենք թևերի, հագուստի, հեղինակները սովորողներն են:Կարծում եմ, որ հագուստը չպետք է խանգարի պոեզիային, իսկ պոեզիան` հագուստին: Սովորում ենք հագնվել. բարբարոսություն է անճաշակ հագուստով կամ անճաշակ դիմահարդարանքով պոեզիա կարդալը:
• Նկարչական, ձևավորման աշխատանքներ. այս աշխատանքը կատարում են օժտված սովորողները: Ընտրվում են խորհրդանիշներ, հետաքրքիր ձևանախշեր` ֆիլմի ձևավորման և այն ավելի գրավիչ դարձնելու համար:
• Սկսում են նկարահանումները. դրանք նույնպես ստեղծագործական երկարատև որոնումներ են: Ընթացքում սովորողներից մի քանիսն այնքան են տարվում, որ սկսում են փոփոխություններ մտցնել սցենարի մեջ, նոր ու ավելի հետաքրքիր առաջարկներ անում: Նույնը կատարվում է նաև ինձ հետ: Բայց այդ բնական է. մի բան է, երբ դու նստած սեղանի առջև երազում ես ինչ-որ բան անելու մասին կամ փորձում ես ինչ-որ բան գրել, մշակել, այլ է, երբ սկսում ես գրածիդ գույն, ձև ու ձայն հաղորդել: Այլ է, երբ դու երազում ես ինչ- որ սովորողների մասին, այլ է, երբ դու աշխատում ես կենդանի ու շատ տարբեր կենդանի մարդկանց հետ: Նկարահանումների ընթացքում սովորողները լրիվ այլ կերպ են սկսում վերաբերվել ընտրված ստեղծագործությանը, այլ կերպ են զգում այն: Սկսում են օգնել իրար, շփվել, բացահայտում միմյանց ու ինձ:
• Նկարահանումները ուսումնական ճամփորդություններ են. ճանաչում ենք մեր քաղաքն ու հայտնաբերում հենց այն վայրը, որը կուզեինք գտնել: Սովորում ենք տեսնել ու կարևորել:
• Ձայնի մշակումն ու պոեզիա կարդալը նույնպես բավականին հետաքրքիր լեզվական աշխատանք է. սովորողներն իրենք են նկատում իրենց խոսքի թերություններն, օգնում միմյանց` աշխատելով այնպես անել, որ ընդհանուր գործը չտուժի:
• Նկարահանումներին հաջորդում է երաժշտության ընտրությունը: Երաժշտական ճաշակի ձևավորումը նույնպես ստեղծագործական- հետազոտական ու լուրջ աշխատանք է: Ընտրված երաժշտությունը սովորողների համար հոգեհարազատ է, ժամանակակից, սակայն ոչ այն, ինչ հիմնականում մատուցվում է հեռուստատեսությամբ:
• Մոնտաժային աշխատանքը համակարգչային հմտությունների յուրացման միջոց է. կոնկրետ ու սիրելի աշխատանքի շնորհիվ սովորողներն ավելի հեշտ են սովորում: Յուրաքանչյուր ֆիլմ իր հետ նոր դժվարություններ ու նոր խնդիրներ է առաջացնում և յուրաքանչյուր ֆիլմ հնարավորություն է տալիս անընդհատ սովորելու:
• Սովորողները նաև լուսանկարներ են անում, այնուհետև համակարգչային ծրագրերի օգնությամբ գունափոխում, ձևափոխում և այլն:
• Սովորողները սովորելով փորձում են ստեղծել իրենց պոեզիան, իրենց գրական աշխարհը:

Պոեզիան ապրում է մեր մեջ ու մեր միջոցով: Այն արդիական է միշտ և սահմաններ չի ճանաչում: Այն կարող է լինել ժամանակակից, կարող է ձև ստանալ ու նյութականանալով մեզ ավելի հարազատ և ընկալելի դառնալ: Կարող է հնչել նորովի ու նոր երաժշտության մեջ: Հանճարեղ գրական ստեղծագործության հանճարեղությունը անհատականացման մեջ է` այն յուրաքանչյուրիս մեջ մի ձև, մի գույն, մի ձայն է ստանում ու մի երաժշտության պես հնչում: Ամեն դարաշրջանում մի հագուստ ու մի տեսք է ստանում ու մեզ մոտեցնում հավերժին: Ներկայացնենք մեր պոեզիան ու մեզ, մեր ժամանակաշրջանն ու մեր աշխարհընկալումը, մեր սերն ու մեր գեղեցկությունը: Ապրենք ու վայելենք...