Նիկիտա Պողոսյան

ՀԵՌԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆ ՏԱՐԱԾՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ

Բերենք տարածության մեջ հեռավորությունների հաշվման մի քանի մեթոդ: Դիտարկվող նյութը բաղկացած է 4 մասից: Առաջին մասում դիտարկվում են խնդիրներ, որոնք վերաբերում են երկու կետերի հեռավորության հաշվմանը: Երկրորդ բաժինը վերաբերում է կետի և ուղղի հեռավորությունը որոշելու խնդիրներին: Երրորդ բաժինը վերաբերում է կետի և հարթության հեռավորությունը որոշելու խնդիրներին: Չորրորդ բաժինը վերաբերում է խաչվող ուղիղների հեռավորությունը գտնելու խնդիրներին:

1. Երկու կետերի հեռավորությունը

Դիցուք պետք է գտնել տրված և կետերի հեռավորությունը: Կիրառելի եղանակներից մեկն այն է, որ հատվածն ընդգրկում ենք ինչ-որ եռանկյան մեջ և կատարում ենք անհրաժեշտ հաշվարկներ, որոնց բնույթը բնականաբար կախված է այն բանից, թե   հատվածը ինչ դեր է կատարում ընտրված եռանկյան մեջ: Ընդհանրապես, նշված եռանկյունը բազմաթիվ եղանակներով կարելի է ընտրել: Հարմար ընտրությունը բնականաբար կհեշտացնի հաշվարկները:
Խնդիր 1. MABCD բուրգի հիմքը ուղղանկյուն է, որի կողմերն են՝ AB=a, BC=2a: MB կողմնային կողը ուղղահայաց է հիմքի հարթությանը և հավասար է a-ի: Դիցուք P-ն AB-ի միջնակետն է, իսկ Q-ն MD կողի այն կետն է, որ
DQ : MD=3 : 4: Գտնենք PQ և CP հատվածների և միջնակետերի հեռավորությունը:

Լուծում: C կետը միացնենք P և Q կետերին և նկատենք, որհատվածը հանդիսանում է CPQ եռանկյան միջին գիծը:
BMC   ուղղանկյուն եռանկյան մեջ: Քանի որ և , հետևաբար -ին։ -ից և ։ Ըստ խնդրի պայմանի : MQC եռանկյունուց կոսինուսների թեորեմի համաձայն , հետևաբար՝ և, քանի որ,   :
Խնդրի առանձնահատկություններից ելնելով՝ երբեմն հարմար է տարածության մեջ ներմուծել ուղղանկյուն կոորդինատների համակարգ: Այնուհետև, այդ համակարգում գտնելով պահանջվող կետերի կոորդինատները` և և բանաձևի միջոցով հաշվել պահանջվող հեռավորությունը:

Խնդիր 2. , , կետերը կողմով խորանարդի համապատասխանաբար , և կողերի միջնակետերն են: հիմքի անկյունագծի վրա վերցված էկետը այնպես, որ :
Գտնենք հետևյալ կետերի հեռավորությունը. ա) և , բ) և , որտեղ -ը հատվածի միջնակետն է, գ) և , որոնք համապատասխանաբար և հատվածների միջնակետերն են:

Լուծում: Տարածության մեջ ներմուծենք կոորդինատների ուղղանկյուն համակարգ սկզբնակետով այնպես, որ , , կողերը գտնվեն համապատասխանաբար , , դրական կիսաառանցքների վրա: Խորանարդի գագաթների կոորդինատները կլինեն. , , , , , , և ։ Քանի որ կետը հատվածը բաժանում է 3:1 հարաբերությամբ, հաշված գագաթից, կունենանք : Օգտվելով հատվածի միջնակետի կոորդինատները հաշվելու բանաձևից՝ կգտնենք մյուս կետերի կոորդինատները՝ , , , , և :
Այժմ գտնենք պահանջվող հեռավորությունները:
, , ։

2.Կետի և ուղղի հեռավորությունը

W կետի և P ուղղի հեռավորությունը գտնելու համար երբեմն ուղղի վրա վերցնում ենք և կետեր և հաշվում ենք եռանկյան W գագաթից տարված WH բարձրության երկարությունը:
Եթե W կետով անցնում է P-ին զուգահեռ P' ուղիղ, ապա այդ հեռավորությունը գտնելու համար երբեմն հարմար է W կետը փոխարինել P' ուղղի որևէ կետով:
Հարկ է նշել` և կետերի ընտրելու բազմաթիվ հնարավորություններ կարող են լինել: Հարմար ընտրությունը կհեշտացնի հաշվարկների կատարումը:

Խնդիր 3. ուղղանկյուն զուգահեռանիստի կողի վրա վերցված է Q կետը այնպես, որ , իսկ -ը կողի միջնակետն է: Գտնենք գագաթի հեռավորությունը ուղղից, եթե , :

Լուծում: կետը միացնենք ևկետերին և հաշվենք եռանկյան կողմերը:
ուղղանկյուն եռանկյունուց`

ուղղանկյուն եռանկյունուց`։

հարթության մեջ տանենք և P կետը միացնենք Q կետին:
APQ ուղղանկյուն եռանկյունուց`:

ուղղանկյուն եռանկյունուց` :

Հերոնի բանաձևով եռանկյան մակերեսի հաշվելը հեշտացնելու համար նախապես կատարենք հետևյալ ձևափոխությունը ( a, b, c-ն եռանկյան կողմերն են)`
:
Հետևաբար` , այսպիսով :

Խնդիր 4. MABCD բուրգի հիմքը ուղղանկյուն է, որի կողմերն են AB = a, BC = 2a: MB կողմնային կողն ուղղահայաց է հիմքի հարթությանը և հավասար է a-ի: Դիցուք P-ն AB-ի միջնակետն է, իսկ Q-ն MD կողի այն կետն է, որ DQ : MD = 3 : 4: Գտնենք C կետի հեռավորությունը PQ ուղղից:

Լուծում: C կետը միացնենք P և Q կետերի հետ և գտնենք CPQ եռանկյան կողմերը: Մեծածավալ և բարդ հաշվարկներից խուսափելու համար տարածության մեջ ներմուծենք կոորդինատների ուղղանկյուն համակարգ B սկզբնակետով, այնպես, որ BA, BC, BM փոխուղղահայաց կողերը լինեն համապատասխանաբար Bx, By, Bz դրական կիսաառանցքների վրա:
Բուրգի գագաթի կոորդինատները կլինեն` A(a;0;0), B(0;0;0), C(0;2a;0),D(a;2a;0), M(0;0;a):
Քանի որ P-ն AB հատվածի միջնակետն է`
Քանի որ Q կետը MD հատվածը բաժանում է 1:3 հարաբերությամբ, հաշված M գագաթից, հետևաբար` Գտնենք CP, CQ և PQ հատվածների երկարությունները. , , :


Տանենք CPQ եռանկյան CH բարձրությունը: Այդ դեպքում կունենանք` :
Քանի որ , հետևաբար : Այսինքն`H կետը գտնվում է PQ ճառագայթի վրա, հետևաբար`

Տեղադրելով հավասարության մեջ`, որտեղից :
Հետևաբար` :

3. Կետի և հարթության հեռավորությունը

հարթության մեջ չգտնվող W  կետի հեռավորությունը  հարթությունից գտնելու համար վարվեք հետևյալ կերպ։
1.  հարթության մեջ գտնվող որևէ   ուղղի   W կետից տանենք WU ուղղահայացը:
2.    հարթության մեջ U  կետով տանենք  -ին ուղղահայաց   ուղիղը (W կետով և  ուղղով անցնող հարթությունը կլինի ուղղահայաց հարթությունը):
3.   ուղղի վրա վերցնենք որևէ   և   կետեր և հաշվենք   եռանկյան W գագաթից տարված WH բարձրության երկարությունը:
Նշենք, որ տարբեր խնդիրներում   ուղղի,   և   կետերի ընտրության մի քանի հնարավորություններ կլինեն: Այդ ուղղի և կետերի հարմար ընտրությունը կհեշտացնի հաշվարկների կատարումը: Եթե W  կետը գտնվում է  հարթությանը զուգահեռ ուղղի կամ զուգահեռ հարթության վրա, ապա երբեմն հարմար է W  կետը փոխարինել այդ ուղղի կամ հարթության որևէ կետով:
Խնդիր 5. P, Q, R կետերը a կողմով   խորանարդի համապատասխանաբար AB, AD և   կողերի միջնակետերն են: Գտնենք ա) ,  բ) և գ)կետերի հեռավորությունը PQR  հարթությունից:

Լուծում: ա) 1.  և   եռանկյունների հավասարությունից հետևում է, որ`, հետևաբար -ն , որտեղ K-ն PQ-ի և AC  անկյունագծի հատման կետն է, կհանդիսանակետից PQ ուղղին տարված ուղղահայացը:
2. PQR հարթության մեջ K կետով տանենք PQ-ին ուղղահայաց ուղիղ:PBR և QDR եռանկյունների հավասարությունից հետևում է, որ`RP = RQ: Հետևաբար, այդ ուղղահայացը կլինի RK ուղիղը:
3. RK ուղղի վրա վերցնենք R և K կետերը և եռանկյունուց գտնենք բարձրությունը: CRK ուղղանկյուն եռանկյունուց, որտեղ,  :
Հաշվենք` և :

բ) 1. կետից տանենք ուղղահայաց PQ  ուղղին: և եռանկյունների հավասարությունից հետևում է, որ`: Քանի որ K-ն PQ-ի միջնակետն է` հետևաբար-ին:
2. Ինչպես վերը ցույց տվեցինք, PK-ն PQR հարթության մեջ PQ-ին K կետում տարած ուղղահայաց ուղիղ է:
3. RK ուղղի վրա վերցնենք R և K կետերը և եռանկյան մեջ գտնենք բարձրությունը: Նկատենք, որ,   հետևաբար` :
գ) Նկատենք, որ-ին, իսկ -ին, հետևաբար զուգահեռ է PQR հարթությունը: Քանի որ ուղղի ցանկացած կետ PQR հարթությունից գտնվում է նույն հեռավորության վրա, ապա հարմար է գտնելևանկյունագծերի հատմանկետի հեռավորությունը PQR  հարթությունից:
1. կետից տանենք ուղղահայաց PQ ուղղին:   հավասարությունից հետևում է, որ այդ ուղիղը կլինի  -ն:
2.  -ին և գտնվում է PQR հարթության մեջ:
3. Հաշվենք եռանկյան բարձրությունը: Նախ նկատենք, որ, հետևաբար`:
  բարձրությունը կարելի էր հաշվել նաև` օգտվելով նախորդ դեպքերի արդյունքներից: Նկատենք, որ հանդիսանում էսեղանի միջին գիծը, հետևաբար`:
Խնդիր 6.  MABCD կանոնավոր քառանկյուն բուրգի հիմքի AB կողմը հավասար է a , իսկ կողմնային կողերը` : Դիցուք , , համապատասխանաբար MC, MB, AB կողերի միջնակետերն են: Գտնել` ա) M, բ) , գ) P կետերի հեռավորությունըհարթությունից:

Լուծում: Նկատենք, որ AMC և BMD եռանկյունները կողմով հավասարակողմ եռանկյուններ են: MAC եռանկյան մեջ հանդիսանում է միջին գիծ`:
Հաշվենք և MBD եռանկյունների մակերեսները:  ,  :
ա) M կետի հեռավորությունը  հարթությունից հավասար էբուրգի M  գագաթից տարված բարձրությանը:
Այդ բուրգի ծավալը հաշվենք երկու եղանակով:
Նախ` :
Մյուս կողմից, եթե այդ բուրգի հիմք վերցնենք MBD եռանկյունը, ապա նրա  բարձրությունը զուգահեռ կլինի CO-ին, հետևաբար կհանդիսանա MOC եռանկյան միջին գիծը`:
Հետևաբար`:
Այժմհավասարությունից կստանանք, որ:
բ) Դիցուք-ը կետից հարթությանը տարած ուղղահայացն է: Այդ դեպքում զուգահեռ է -ին, և հետևաբար -ը հանդիսանում է եռանկյան միջին գիծը:
գ)-ը  AMB եռանկյան միջին գիծն է, հետևաբար -ի, մյուս կողմից AMC եռանկյան միջին գիծը նույնպես զուգահեռ է AM-ին: Իսկ -ը զուգահեռ է -ից, հետևում է, որ այն  զուգահեռ է հարթությանը: Հետևաբար` P և  կետերը հարթությունից գտնվում են նույն հեռավորության վրա`:

4. Խաչվող ուղիղների հեռավորությունը

p և q խաչվող ուղիղների հեռավորությունը գտնելու համար վարվենք հետևյալ կերպ։
1. Տրված ուղիղներից մեկի վրա վերցնենք որևէ կետ: Դիցուք T կետը գտնվում է q ուղղի վրա: T կետով և p ուղղով որոշվում է մի  հարթություն:
2. T կետով  հարթության մեջ տանենք p-ին զուգահեռ ուղիղը:
3. P կետում հատվող q և  ուղիղներով որոշվում է մի  հարթություն: Քանի որ  հետևաբար , իսկ դա նշանակում է, որ p ուղղի բոլոր կետերը  հարթությունից գտնվում են նույն հեռավորության վրա:
4. p  ուղղի վրա վերցնենք մի որևէ W  կետ և գտնենք այդ կետի և  հարթության WH հեռավորությունը:
Առաջին կետում ուղղի և նրա վրա կետի, ինչպես նաև չորրորդ կետում մյուս ուղղի վրա կետի հարմար ընտրությունները կհեշտացնեն հաշվարկների կատարումը: 
Խնդիր 7. կանոնավոր եռանկյուն պրիզմայի հիմքի կողմը հավասար կողմնային կողին և հավասար է a-ի: Գտնել AC  և  ուղիղների հեռավորությունը, եթե  D-ն  AB-ի միջնակետն է:

Լուծում: Լուծումը կատարենք վերը նշված կետերի համաձայն:
1.  ուղղի վրա վերցված  կետով և AC ուղղով որոշվող հարթությունը   հարթություն է:
2.  կետով հարթության մեջ  AC-ին տարված զուգահեռ ուղիղը -ն է:
3.   և   ուղիղներով որոշվող  հարթությունը զուգահեռ է AC ուղղին:
4. AC  ուղղի վրա վերցնենք AC հատվածի F միջնակետը և գտնենք F կետի հեռավորությունը  հարթությունից:
 F կետից հարթության մեջ գտնվող DN ուղղին տանենք FK ուղղահայացը: Քանի որ AC-ն զուգահեռ է հարթությանը, հետևաբարայսինքն՝ DN-ը ABC եռանկյան միջին գիծն է: K  կետը հանդիսանում է DN-ի միջնակետը:
  հարթության մեջ K կետով տանենքDN-ին ուղղահայաց ուղիղ: Այդ ուղղի և -ի հատման կետը նշանակենք:
Քանի որ և  , հետևաբար, և քանի որ  ,  ուրեմն -ը  -ի միջնակետն է:
Մնում է հաշվել եռանկյան FH բարձրությունը։ Ն ախ՝,  :
:
 
PH բարձրությունը գտնենք ուղղանկյուն եռանկյան մակերեսը երկու եղանակով հաշվելով.
 , :
Բերենք խաչվող ուղիղների հեռավորությունը հաշվելու ևս մի մեթոդ, որը հենվում է այն փաստի վրա, որ խաչվող ուղիղների հեռավորությունը հավասար է ուղիղներից մեկին ուղղահայաց հարթության վրա այդ ուղիղների պրոեկցիաների հեռավորությանը:
p և q խաչվող ուղիղների հեռավորությունը գտնելու համար վարվենք հետևյալ կերպ։
   1. Տրված ուղիղներից մեկի վրա վերցնենք որևէ կետ: Դիցուք T կետը գտնվում է q ուղղի վրա: T կետով տանենք q  ուղղին ուղղահայաց   հարթություն:
   2.  հարթության վրա գտնենեք p ուղղի պրոյեկցիան:
   3. Գտնենք T կետի և  ուղղի հեռավորությունը:
Ուղղի և այդ ուղղի վրա կետի հարմար ընտրությունները կհեշտացնեն հաշվարկների կատարումը:
Խնդիր 8. Գտնել a կողմով  խորանարդի նիստերի  և  անկյունագծերի հեռավորությունը:
Լուծում։ Լ ուծումը կատարենք համաձայն վերը նշվածի։
   1.  հատվածի T միջնակետով տանենք -ին ուղղահայաց հարթություն`:
   2. Տանենք-ին: -ի պրոեկցիան հարթության վրա կլինի -ն:
   3. Գտնենք T կետի հեռավորությունը  ուղղից:
Տանենք -ին:  : -ից`  :
Հետևաբար` :