Դմիտրի Լիխաչյով

ՆԱՄԱԿՆԵՐ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ԸՆԹԵՐՑՈՂՆԵՐԻՆ

24-25-րդ նամակներ

Քսանվեցերորդ նամակ
Սովորե´լ սովորեք

Մտնում ենք մի դար, որտեղ կրթությունը, գիտելիքները, մասնագիտական հմտությունները մարդու կյանքում որոշիչ դեր կունենան: Առանց գիտելիքների, ի դեպ, գնալով բարդացող, ուղղակի հնարավոր չի լինի աշխատել, օգուտ բերել: Քանի որ ֆիզիկական աշխատանքն իրենց վրա կվերցնեն ավտոմատները և ռոբոտները: Նույնիսկ հաշվումները կկատարվեն համակարգիչներով, ինչպես նաև գծագրերը, հաշվարկները, հաշվետվությունները, նախագծումները և այլն: Մարդը նոր գաղափարները կներդնի, կմտածի այն հարցերի մասին, ինչի մասին մեքենան չի կարողանա մտածել:  Դրա համար մարդու ընդհանուր մտավորականությունը, նորը ստեղծելու կարողությունը և, իհարկե, բարոյական պատասխանատվությունը, ինչը ոչ մի դեպքում չի կարող մեքենան կրել, ավելի ու ավելի շատ պետք կլինեն: Նախորդ դարերի պարզ բարոյականությունը գիտության դարում անասելի կբարդանա: Սա պարզ է: Նշանակում է, մարդու վրա ոչ թե ուղղակի մարդ, այլ գիտության մարդ, մեքենաների և ռոբոտների դարում տեղի ունեցողի համար բարոյապես պատասխանատու մարդ լինելու ծանրագույն և բարդագույն խնդիր կընկնի: Ընդհանուր կրթությունը կարող է ստեղծել ապագայի մարդուն` ստեղծագործական, նոր ամեն ինչը արարող և բարոյապես պատասխանատու այն ամենի համար, ինչ կստեղծվի:

Ուսում. ահա, թե հիմա երիտասարդ մարդուն ամենավաղ հասակից ինչ է հարկավոր:  Պետք է միշտ սովորել: Մեծագույն գիտնականները մինչև իրենց կյանքի վերջը ոչ միայն սովորեցրել են, այլ նաև սովորել: Սովորելուց դադարես` նաև սովորեցնել չես կարող: Քանի որ գիտելիքները գնալով աճում և բարդանում են: Ընդ որում պետք է հիշել, որ սովորելու համար ամենանպաստավոր շրջանը երտասարդությունն է: Մարդու միտքը հատկապես երիտասարդության, մանկության, պատանեկության շրջանում  շատ ավելի ընկալուն է:  Ընկալուն է լեզուներ (ինչը շատ կարևոր է), մաթեմատիկա սովորելու նկատմամբ, ուղղակի գիտելիք յուրացնելու և գեղագիտական զարգացման նկատմամբ, ինչը բարոյական զարգացման կողքին է և հաճախ խթանում է այն:

Կարողացեք չծախսել ժամանակը դատարկ բաների, «հանգստի» վրա, որը երբեմն ավելի շատ է հոգնեցնում, քան ամենածանր աշխատանքը, ձեր պայծառ միտքը անիմաստ և աննպատակ տեղեկատվության պղտոր հոսքերով մի´ լցրեք: Ձեզ ուսման համար պահպանեք, այնպիսի գիտելիքների և հմտությունների ձեռքբերման համար, որ միայն երիտասարդ ժամանակ հեշտ ու արագ կյուրացնեք:

Ահա այստեղ լսում եմ երիտասարդ մարդու ծանր հոգոցը` ի~նչ տաղտկալի կյանք եք առաջարկում մեր երիտասարդությանը: Միայն սովորել: Իսկ ո՞ւր մնացին հանգիստը, զվարճությունները: Ի՞նչ է, չուրախանա՞նք էլ:

Իհա´րկե ոչ: Գիտելիքների և հմտությունների ձեռքբերումը նույնպես սպորտ է: Ուսումը ծանր է, եթե դրա մեջ չենք կարողանում ուրախություն գտնել: Պետք է սովորելը սիրենք և հանգստի ու զվարճանքների ձևերից էլ ընտրենք ուսուցողները` ընդունակ ինչ-որ բան սովորեցնելու, զարգացնելու այնպիսի հմտություններ, որոնք կյանքում պետք կգան:
Իսկ եթե սովորելը դուր չի գալի՞ս: Այդպիսի բան չի կարող պատահել: Նշանակում է` ուղղակի դեռ չեք բացահայտել այն ուրախությունը, որը գիտելիքների և հմտությունների յուրացումը բերում է երեխային, պատանուն, աղջկան:

Նայեք փոքրիկ երեխային. ի~նչ հաճույքով է սովորում քայլել, խոսել, տարբեր սարքեր քրքրել (տղաները), տիկնիկներին խնամել (աղջիկները): Աշխատե´ք պահպանել նորը յուրացնելու այդ ուրախությունը: Դա ամենաշատը հենց ձեզանից է կախված: Մի´ երդվեք` սովորել չեմ սիրում: Իսկ դուք բոլոր առարկաները, որ դպրոցում անցնում եք, փորձեք սիրել: Եթե դրանք ուրիշներին դուր են եկել, ձեզ ինչո՞ւ պիտի դուր չգան: Արժեքավոր գրքեր կարդացեք, այլ ոչ թե ուղղակի կարդալու մի բան: Պատմություն և գրականություն ուսումնասիրեք: Մտավորական մարդը պետք է լավ իմանա թե´ մեկը, թե´ մյուսը: Հենց դրանք են մարդուն բարոյական և գեղագիտական մտահորիզոն տալիս, շրջապատող աշխարհը դարձնում մեծ, հետաքրքիր, փորձ և ուրախություն ճառագող:  Եթե որևէ առարկայում ձեզ ինչ-որ բան դուր չի գալիս, լարվեք և փորձեք դրա ուրախության աղբյուրը գտնել` նորը ձեռք բերելու ուրախության:

Սովորե´ք սիրել սովորելը:

Քսանյոթերորդ նամակ
Չորրորդ չափումը

Հիշողությունը և անցյալի իմացությունը աշխարհը լցնում են, հետաքրքիր, կարևոր, ոգեշունչ դարձնում:  Եթե ձեզ շրջապատող աշխարհի ետևում նրա անցյալը չեք տեսնում, նա ձեզ համար դատարկ է: Ձեզ համար ձանձրալի է, տխուր, և վերջին հաշվով դուք միայնակ եք, քանի որ ընկերներն էլ իսկական ընկեր են, երբ ձեզ ինչ-որ ընդհանուր անցյալ է կապում` կա´մ դպրոց, ինստիտուտ եք ավարտել, կա´մ միասին եք աշխատել, իսկ ծերերը  հատուկ քնքշությամբ հիշում են նրանց, ում հետ մարտնչել են, ինչ-որ դժվարություն հաղթահարել:

Թող շենքները, որոնց մոտով անցնում ենք, քաղաքները և գյուղերը, որոնցում ապրում ենք, նույնիսկ գործարանները, որտեղ աշխատում ենք, կամ նավերը, որոնցով ճամփորդում ենք, մեզ համար կենդանի, այսինքն` անցյալ ունեցող լինեն: Կյանքը գոյության պահի կարճատևությունը չէ:

Իմանանք պատմությունը, այն ամենի պատմությունը, ինչ մեզ շրջապատում է` մեծ թե փոքր մասշտաբներով: Չէ՞ որ դա աշխարհի չորրորդ, շատ կարևոր չափումն է:

Բայց մեզ շրջապատող ամեն ինչի պատմությունը` սկսած մեր ընտանիքից, շարունակելով գյուղով, քաղաքով, մինչև երկիրն ու աշխարհը, ոչ միայն պիտի իմանանք, այլ պետք է պահպանենք այդ պատմությունը, շրջապատող աշխարհի այդ անտակ խորությունը:

Ուշադրությո´ւն դարձրեք. երեխաներն ու երիտասարդները հատկապես սիրում են սովորույթները, ավանդական տոնակատարությունները: Քանի որ յուրացնում են աշխարհը, յուրացնում են այն ավանդույթներով և պատմությամբ: Ակտիվորեն պաշտպանենք այն ամենը, որ մեր կյանքն իմաստալից, հարուստ, ոգեղեն է դարձնում:

28-29-րդ նամակներ

Թարգմանեց Գևորգ Հակոբյանը