Հերոնի բանաձևը
(սեմինար-պարապմունք ծրագրավորումից)

Նպատակը` ծրագրավորման միջոցով ցույց տալ  երկրաչափական խնդրի լուծման օրինակ, մասնավորապես, եռանկյան մակերեսի հաշվումը Հերոնի բանաձևի օգնությամբ, համաձայն որի, ունենալով եռանկյան կողմերի երկարությունները` ,  և , նախ հաշվվում է կիսապարագիծը , այնուհետև` մակերեսը՝ :

Տեխնիկական միջոցներ` համակարգիչ, վիդեոպրոյեկտոր:

Համակարգչային ծրագրեր` Microsoft Excel օֆիսային ծրագիր, Pascal – ծրագրային փաթեթ:

Սովորողների պատրաստվածության աստիճանը.
տիրապետել ծրագրավորման հիմունքներին, իմանալ ալգորիթմների ներկայացման եղանակները (նկարագրման, բլոկ-սխեմայի, ծրագրավորման), կարողանալ կատարել պարզագույն հաշվարկներ ինչպես Microsoft Excel օֆիսային ծրագրով, այնպես էլ Pascal ծրագրային փաթեթով:

Վերոնշյալ պայմանների առկայության պարագայում խնդիր դրվեց Հերոնի բանաձևի օգնությամբ հաշվել եռանկյան մակերեսը և քայլ առ քայլ ստանալ այդ լուծմանը հասնելու ողջ գործընթացը` համատեղելով աշակերտների իմացությունը երկրաչափությունից, Microsoft Excel օֆիսային ծրագրից և ծրագրավորման Pascal լեզվից։

Մեր նպատակին հասնելու համար արդեն իսկ կատարվել էին առաջին քայլերը` աշակերտներին հանձնարարվել էր երկրաչափությունից վերհիշել կամ ինքնուրույն գտնել Հերոնի բանաձևը, իսկ ծրագրավորման դասընթացից, ի թիվս այլ պարզագույն ծրագրերի, արդեն կազմվել էր քառակուսի հավասարման արմատների հաշվման ծրագիրն ինչպես Excel-ով, այնպես էլ  Pascal-ով: Հիշեցնենք, որ քառակուսի հավասարման արմատները հաշվվում են հետևյալ բանաձևերի օգնությամբ` նախ հաշվում ենք տարբերիչը որի դրական լինելու դեպքում արմատներն ընդունում են հետևյալ արժեքները` և :

Այստեղ հատկապես ուզում եմ ուշադրություն դարձնել Հերոնի բանաձևի օգնությամբ եռանկյան մակերեսի և քառակուսի հավասարման արմատների հաշվման որոշակի նմանությունը:

Առաջին դեպքում սկզբնական (մուտքային) տվյալներ են եռանկյան , , կողմերի երկարությունները, իսկ արդյունքը (ելք)` մակերեսը:

Երկրորդ դեպքում սկզբնական (մուտքային) տվյալներ են քառակուսի հավասարման , , գործակիցների արժեքները, իսկ արդյունքը (ելք)` և :

Այս խնդրի լուծման ժամանակ հաշվի են առնվել  տարբերիչի բացասական, դրական և զրո լինելու դեպքերը, համաձայն որոնց տարբերիչի բացասական լինելու դեպքում քառակուսի հավասարումը լուծում չունի, դրականի դեպքում ունի երկու լուծում և զրոյի դեպքում` մեկ լուծում:

Առաջին քայլում կազմվեց եռանկյան մակերեսի հաշվման ալգորիթմը նկարագրման եղանակով: Սկզբնական տարբերակում այն ստացավ հետևյալ տեսքը`

1. սկիզբ
2. մուտքագրել եռանկյան , ,  կողմերի երկարությունները
3. հաշվել կիսապարագիծը
4. հաշվել եռանկյան մակերեսը
5. տպել -ի արժեքը
6. վերջ:

Իսկ ալգորիթմը, որն իր բնույթով նման է գծային ալգորիթմի, բլոկ-սխեմայի տեսքով ստացվեց այսպիսին (Բ-ս. 1).

Բ-ս. 1

Համատեղ աշխատանքի արդյունքում կազմվեց նաև ալգորիթմը՝ ծրագրավորման Pascal լեզվով:

Այն ստացավ այսպիսի տեսք (Ծր. 1).
Program heroni_banadzev;
var
     a, b, c: real;
     p: real;
     s: real;
begin
     write(‘a= ‘);
     readln(a);
     write(‘b= ‘);
     readln(b);
     write(‘c= ‘);
     readln(c);
     p:=(a+b+c)/2;
     s:=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c));
     write(‘S= ‘,s);
     readln;
end.
Ծր. 1

Գործարկելով կազմած ծրագիրը և մուտքագրելով եռանկյան երկարությունների արժեքները՝ ստացվեց հետևյալ արդյունքը.
Օրինակ 1. =6, =8, =10 պայմաններով =24:
Օրինակ 2. =19, =21, =16 պայմաններով =145,49:
Իսկ ահա 3-րդ օրինակի՝=13, =5, =4, դեպքում ծրագիրն արդյունք չտվեց, և խմբագրի ռեժիմում դուրս բերեց կարմիր տողով սխալ հաշվարկի նշում (Error 207: Invalid floating point operation.), և նշիչը կանգնեց s:=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c)) տողի վրա:

Որոշ քննարկումների, ինչպես նաև մակերեսի հաշվման բանաձևում արմատատակ արտահայտության արժեքի հաշվման արդյունքում հանգեցինք այն եզրակացության, որ արմատատակ արտահայտությունը բացասական թիվ է, ինչն անթույլատրելի է: Այն ստացվել էր կիսապարագծի և առաջին կողմի երկարության տարբերության արդյունքում (11-13): Վերհիշելով երեք կողմերով եռանկյուն կառուցելու հայտանիշը, այն է` յուրաքանչյուր երկու կողմի գումարը պետք է մեծ լինի երրորդ կողմի երկարությունից՝ ալգորիթմի նկարագրման և բլոկ-սխեմայի (Բ-ս. 2) կառուցվածքներում կատարվեցին համապատասխան ճշգրտումներ: Նրանք ստացան այսպիսի տեսք.

1. սկիզբ
2. մուտքագրել եռանկյան , ,  կողմերի երկարությունները
3. ստուգել և  և պայմանը: Եթե միաժամանակ պայմանները տեղի ունեն, ապա անցնել քայլ 4-ին, հակառակ դեպքում՝ քայլ 7-ին
4. հաշվել կիսապարագիծը
5. հաշվել եռանկյան մակերեսը
6. տպել -ի արժեքը, անցնել քայլ 8-ին
7. տպել «Եռանկյուն կազմել հնարավոր չէ»
8. վերջ:

Բ-ս. 2

Իսկ ծրագրային մասը Pascal լեզվով ընդունեց հետևյալ տեսքը (Ծր. 2).

Program heroni_banadzev;
var
     a, b, c: real;
     p: real;
     s: real;
begin
     write(‘a= ‘);
     readln(a);
     write(‘b= ‘);
     readln(b);
     write(‘c= ‘);
     readln(c);
     if (a+b>c) and (a+c>b) and (b+c>a) then
                  begin
        p:=(a+b+c)/2;
        s:=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c));
        write(‘S= ‘,s);
   end
else
write(‘Erankjun karucel hnaravor che’);
     readln;
end.
Ծր. 2 :

Այս ամբողջ դասի ժամանակ աշակերտը սովորեց ոչ միայն լուծել երկրաչափական խնդիր, այլ նաև կազմել համապատասխան ալգորիթմ նկարագրման, բլոկ-սխեմայի և ծրագրավորման Pascal լեզվով:

Առաջադրանքներ

1. Կազմել Հերոնի բանաձևով եռանկյան մակերեսի հաշվման ծրագիրը՝ օգտվելով Microsoft Excel օֆիսային ծրագրից:
2. Ծրագրավորման Pascal լեզվով կազմել քառակուսի հավասարման արմատների հաշվման ծրագիրը, հաշվի առնել բոլոր հնարավոր տարբերակները:
3. Ծրագրավորման Pascal լեզվով կազմել ABCD քառանկյան մակերեսը. եթե հայտնի են քառանկյան կողմերի և AD անկյունագծի երկարությունները, հաշվի առնել բոլոր հնարավոր տարբերակները:
4. Օգտվելով Microsoft Excel օֆիսային ծրագրից՝ կառուցել ABC եռանկյունը՝ ունենալով , ,  կողմերի երկարությունները: