Ի. Ջանազյան

Հայրենագիտությունը՝ որպես հանրակրթական համակարգ

Բոլորս մեր հայրենի բնության մի փոքրիկ մասն ենք կազմում: Ժառանգելով մեծ պատմությամբ հայրենիք` պարտավոր ենք կրթել մի սերունդ, որ կզգա մեծ պատասխանատվություն իր մշակույթի, իր հայրենի բնության, հողի, թփի, քարի, ամեն մի գողտրիկ անկյան համար՝ սկսած իր շեմքից, մինչև հայրենիքի հեռավոր վայրերը:

«Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի ուսումնական գործընթացի  անբաժանելի մասն են կազմում ուսումնական ճամփորդությունները, որոնք կրում են տարբեր ուղղվածություններ՝ հայրենագիտական, այլ ուսումնական (կապված որևէ առարկայի անցած նյութի հետ), ճանաչողական և այլն: Ըստ կրթահամալիրի ուսումնական պլանների՝ յուրաքանչյուր դասարան պետք է ամիսը գոնե մեկ անգամ մասնակցի ուսումնական ճամփորդության:

Ամեն մի հայրենագիտական ճամփորդությունից հետո սովորողներն ստեղծում են ուսումնական նյութեր՝ կապված տվյալ ճամփորդության հետ (օգտվում են ինտերնետից, տարբեր տեսակի գրականությունից, իրենց նկարած լուսանկարներից): Արդյունքում յուրաքանչյուր սովորողը ունենում է իր ստեղծած հայրենագիտական ուսումնական փաթեթը (հնարավոր է՝ նաև էլեկտրոնային տարբերակով): Ամեն հայրենագիտական ճամփորդությունից հետո սովորողները «Տիգրան Հայրապետյան» գրադարանում ներկայացնում են շնորհանդես:

Տվյալ ծրագրի հիմքում «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի տարբեր օղակներում գործող հայրենագիտական ակումբներն են: Ակումբային գործունեության ընթացքում եղել են հայրենագիտական և ուսումնական արշավներ (Երևան քաղաքում, քաղաքից դուրս, 1-օրյա, բազմօրյա), որի արդյունքում կազմակերպվել են ցուցադրումներ (ֆոտոնկարների, ձեռք բերված  ապարների նմուշների, հայրենագիտական պեղումների (Դվին բերդաքաղաք), հայկական դեղաբույսերի, հերբարիումների և այլն):

2007-2008 ուստարում, ըստ ուսումնական պլանի, հայրենագիտություն առարկան ներկայացվել է որպես հանրակրթական դասընթաց՝ 3-4-րդ դասարաններում՝ 1-ական, 5-րդ դասարանում՝ 2 ժամ:
2007թ. նոյեմբեր ամսից Բ-4 թաղամասի դպրոց-պարտեզի 3-րդ դասարանի սովորողների հետ (դասվար Ա. Ավագյան) ամեն չորեքշաբթի՝ 4-րդ ժամին, փորձում ենք ներդնել հայրենագիտությունը տարրական դասարաններում: Ակնկալում ենք տարվա վերջում ունենալ «Հայրենագիտությունը տարրական դասարաններում» ուսումնական փաթեթի էլեկտրոնային տարբերակը:

Այս հետազոտական նախագծի որոշ արդյունքներ ներկայացրել ենք ուսումնական նյութերի ուրբաթօրյա ցուցադրությունների ժամանակ: Ներկայումս այն մշակման և զարգացման փուլում է:

Այս ծրագրի նպատակն է`

• ճանաչել և ուսումնասիրել սեփական հայրենիքը (պատմությունը, մշակույթը, մարդկանց).
• քայլ առ քայլ ճանաչել, ուսումնասիրել, ճանաչելով իսկ մեծացնել սեփական միջավայրի  շրջանակը՝ դարձնելով այն անսահման (բակ-փողոց-դպրոց-քաղաք-գյուղ-Երկիր-մոլորակ).
• գլխավոր նպատակներից մեկն էլ շփումն է (դասավանդող-սովորող, ծնող-դպրոց, արշավական-տեղացի և այլն).
• բնագիտության լաբորատորիայի մի անկյունում ստեղծել հայրենագիտական անկյուն, որտեղ սովորողները ցուցադրելու և պահպանելու են իրենց ստեղծած-հավաքած նյութերը (պեղումների արդյունքներ, ֆոտոալբոմներ, ապարների նմուշներ, հերբարիումներ և այլն):

Այս ծրագրի շրջանակում նախատեսվում են քննարկումներ, սեմինար-պարապմունքներ դասվարների և դասղեկների հետ:

Ծրագրի ուղղությունները՝

• ակումբային գործունեություն
• հանրակրթական դասընթացներ
• ուսումնական և հայրենագիտական արշավներ

Լուծվող խնդիրները՝

• սովորողը և ուսուցիչը կդառնան հայրենաճանաչ,
• սովորողների և ուսուցիչների շփում (ընկերասիրություն, միմյանց օգնելու և հասկանալու հատկություն),
• սովորողների մարդկային որակների ձևավորում (ուսումնական միջավայրի բարելավվում),
• սովորողների և ուսուցիչների փոխանակում,
• սովորողների գրագետ արշավելու ունակություն:

Նախատեսված միջոցառումները՝

• արշավներ (1-օրյա, բազմօրյա, շուրջ տարի)
• ձեռք բերված նյութերի ցուցադրում և ներկայացում (ֆոտոնկարներ, պեղումներ, ապարների նմուշներ, հերբարիումներ և այլն)
• ամառային (հունիս-հուլիս) և ձմեռային (հունվար) ճամբարների կազմակերպում
• տարեվերջյան հաշվետու ստուգատես (ուսումնական տարեվերջ, ամառային ճամբար)
• յուրաքանչյուր արշավից, ճամբարից, հայրենագիտական միջոցառումից հետո՝ համապատասխան հաշվետվություն:

Յուրաքանչյուր ճամփորդություն շատ խնդիրների է հանդիպում և շատ խնդիրներ է լուծում:
Մինչ մեկնելը`

• հանրագիտարանից, ինտերնետից, տարբեր գրականությունից տեղեկանալ մեկնելու վայրի, պատմության մասին,
• որոշել յուրաքանչյուրի անելիքը (լրագրող, առաջին օգնություն ցույց տվող, մաթեմատիկների խումբ և այլն),
• պատրաստել ուսումնական նյութ,
• լրացնել ճամփորդության գնահատման ռուբրիկը:

Ծրագրի իրականացման համար անհրաժեշտ դրամական միջոցներն են՝

• «Պատանի հետազոտողի և ստեղծագործողի հեռակա հանրապետական դպրոցի» հատկացումներ,
• ծնողական միջոցներ,
• ընդունող կազմակերպությունների (անհատների և խմբերի) ներդրումներ,
• եկամուտի այլ աղբյուրներ:

Հայրենագնտական արշավի համար անհրաժեշտ են՝

տրանսպորտի միջոց
վրան
քննապարկ
ուսապարկ
հետադիտակ
կողմնացույց
քարտեզներ և հատակագծեր:

Հայրենագիտական ճամփորդությունների ժամանակ սովորողին հնարավորություն է ընձեռվում իր ստացած գիտելիքները գործնականում կիրառելու, որը մենք՝ դասավանդողներս, շատ կարևորում ենք:

2007-2008 ուստարում ծրագրի գլխավոր թեման է «Իմ փոքրիկ հայրենի անկյունը», որը բաժանվում է հետևյալ ենթաթեմաների (աշխատում է ամբողջ կրտսեր դպրոցը)՝

• Մեր թաղամասը,  փողոցը
• Մեր դպրոցը
• Մեր գյուղը
• Մեր քաղաքը
• Մեր երկիրը
• Մեր աշխարհը:

Սովորողները ուսումնասիրում, ճանաչում և հետազոտում են իրենց թաղամասը (դպրոցը, քաղաքը, գյուղը, երկիրը), բացահայտում տվյալ տարածաշրջանի անվան ծագումնաբանությունը, բնորոշ գծերը (բարբառ, ավանդապատումներ, աշխարհագրական դիրք, պատմական ակնարկ, բնակչություն և այլն):

2007-2008 ուստարում, բացի վերը նշված թեմաներից, սովորողները զուգահեռ աշխատել են (իրենց առաջարկությամբ, իրենց հետաքրքրասիրության շրջանակում) հետևյալ թեմաներով՝ «Կողմնորոշում տեղանքում», «Հայկական լեգենդներ», «Ավանդական տոներ» և այլն: Այս աշխատանքների ներկայացվել են ուսումնական նյութերի շնորհանդեսին: