Դպրոցականների վատ առաջադիմության մեղավորը եղանակն է

 «Երկուս» ըստ Ցելսիուսի

Նորից «երկուս»: Երեխային պետք չէ բացատրել, թե ինչ է լինելու հետո, քանի որ նա ամեն ինչ գիտի: Հայրը, ինչպես միշտ, վախեցնելու է գոտիով, իսկ մայրիկին կանչելու են դպրոց և ասեն, որ երեխան ընդհանրապես չի ցանկանում սովորել: Դասերին նստած է բացակայի տեսքով: Նման թափթփվածությունը բացատրվում է նրանով, որ երեխան պարզապես ծույլ է: Սակայն այս ամենը կարող է փոխվել: Անփույթ սովորողներին հնարավորություն է տրվում խուսափելու կշտամբանքներից՝ ծնողներին ներկայացնելով երկաթե փաստ`եղանակի տեսությունը: Այդ արդարացումը պետք է հաշվի առնվի: Վերջին հաշվով դրանում համոզված են Օմսկի պետական բժշկական ակադեմիայի երեխաների և դեռահասների հիգիենիայի ամբիոնի մասնագետները: Հետազոտությունների (որը չունի իր համանմանը) արդյունքը ցնցող է:

Նորից դպրոցում

Ամբողջ ուսումնական տարին՝ սկսած 2007թ. սեպտեմբերի 1-ից մինչև 2008թ. մայիսը, ասպիրանտ Իննա Ակիմովան հաճախում էր Օմսկի սովորական հանրակրթական դպրոց: Նա նկատել էր մի օրինաչափություն, թե ինչպես է եղանակը ազդում երեխաների առաջադիմության վրա: Ամեն օր Իննան շփվում էր երեխաների հետ և մանրամասնորեն գրանցումն էր արդյունքները: Ամեն դասի ժամանակ երեխաները ստանում էին բալեր: Մեկ միավոր էր ստանում այն աշակերկը, որն անուշուդիր էր, խոսում էր դասընկերների հետ: Երկու միավոր էր ստանում այն ժամանակ, երբ նույնը կրկնում էր, բայց միևնույն ժամանակ դասավորում էր իր աշխատատեղը, գրչատուփից գրիչներ էր հանում, դասավորում գրքերը, հանում էր հարկավոր տետրերը: Երեք միավոր էր ստանում աշակերտն այն ժամանակ, երբ ուշադրությամբ լսում էր ուսուցչին, բայց չէր մասնակցում դասին: Ամենաբարձր` 4 միավոր էին ստանում նրանք, ովքեր լսում էին ուսուցչին և մասնակցում էին դասին:

Ստացված՝ երեխաների աշխատունակության մասին տեղեկություները համեմատել են օրվա եղանակային տվյալների հետ: Հետազոտողները միանգամից մի շարք հետաքրքիր հետևություններ արեցին: Ամենից հաճախ աշակերտների առաջադիմության վրա ազդում են օրվա միջին ջերմաստիճանը և քամու արագությունը: Հերիք է քամին փչի դեպի հյուսիս, ինչ-որ տարօրինակ ձևով դասարանի կեսի խելքին էլ փչում է սովորել: Բացահայտվեցին մի շարք այլ հանգամանքներ. օրվ ընթացքում ջերմաստիճանի տատանումները երեխաների ինքնազգացողության և աշխատունակության համար կարևոր դեր ունեին, ապա օրերի միջև եղած փոփոխությունները  նրանց վրա բոլորովին չէին ազդում: Օրվա ընթացքում օդի խոնավության և ճնշման տատանումներին ամբողջ դասարանից արձագանքել է երկու հոգի: Ի դեպ, ոմանց խոնավությունն էր խանգարում սովորել,  մյուսներին՝ ճնշումը, երրորդներին էլ՝ ջերմաստիճանը: Այս ամենի հետ մեկտեղ բացահայտվեց, որ աղջիկներն ավելի զգայուն են ջերմաստիճանի փոփոխության նկատմամբ: 27 աշակերտից եղանակն ազդում է 13 հոգու վրա:

Ամենահետաքրքիրը այն է, որ եղանակից կախվածություն ունեին ոչ միայն վատ առողջություն ունեցող երեխաները, այլև նրանք, ովքեր երբեք չեն գանգատվել առողջությունից: Հետազոտողները նշում են, որ չէին սպասում նման արդյունքի: Նրանք կարծում էին՝ եղանակից կախված կլինեն նրանք, ովքեր ունեն առողջական շեղումներ: Դասարանը բաժանվեց 3 խմբի: Առաջին խմբում առողջ աշակերտներն էին, երկրորդ խմբում՝ գրեթե առողջ աշակերտներն էին: Երորրդ խմբում՝ թույլ առողջություն ունեցող աշկերտներն էին: Ամենատարօրինակն այն է, որ եղանակն ավելի շատ ազդում էր առաջին և երկրորդ խմբի վրա: 4-ից 3 սովորողի առաջադիմությունն ընկնում էր ցրտերի և ուժեղ քամու ժամանակ:

Բացահայտվեց այն, որ բացի դրսի եղանակից, աշակերտների վրա ազդում է նաև ներսի միկրոմթնոլորտը: Անգամ 3-4 աստիճանով բարձրանալու դեպքում դասարանի առաջադիմությունն ընկնում է: Դրա փոխարեն դասի դժվարությունը և անհետաքրքիր լինելը չէին ազդում դասարանի առաջադիմության վրա:

Եղանակի դասացուցակը

Դպրոցի հոգեբաններին և ուսուցիչներին աշխատանքի արդյունքները դրեցին բարդ իրավիճակի մեջ: Ավելի ճիշտ, նրանք չեն իմանում ինչ անեն. եթե այդ փաստը հաշվի առնեն, ապա պետք է դպրոցի ծրագրերը հսկայական փոփոխությունների ենթարկվեն: Իսկ ինչ անես, եթե երեխային ասում ես մի բան, որը նա չի ընկալելու, քանի որ դրսում մեգ է կամ էլ քամի: Հոգեբանները վախենում են. եթե եղանակն է այսպես ազդում երեխաների աշխատունակության վրա, ապա ի՞նչ ազդեցություն կունենան գլոբալ տաքացումը, անընդհատ վատացող և աղտոտվող էկոլոգիան, արևի վրա կատարվող պրոցեսները և այլն: Գաղտնիք չէ, որ ներկայումս սովորողներն ունեն բազում առողջական խնդիրներ: Ուսուցիչների մի մասը կարծում է, որ եղանակի ազդեցությունը պարզապես առասպել է, իսկ աշակերտների աշխատունակության ցածր աստիճանի մեղավորը վատ մանկավարժն է, ուսուցիչը:

Այս ամենը բացահայտելու հետ մեկտեղ՝ հետազոտողները չեն կարողացել պատասխանել ամենակարևոր հարցին, թե ինչու են երեխաները տանջվում եղանակային կախվածությունից: Վարկածներից մեկում ասվում է, որ երեխաների եղանակային կախվածությունը նման է մեծերի կախվածությանը: Մագնիսական վիճակի փոփոխությունների ժամանակ փոփոխվում է նաև մարդու արյան շրջանառությունը, և դա ակնհայտորեն ազդում է մարդու առողջության վրա: Երկրորդ վարկածը առաջ է քաշում վատ էկոլոգիայի խնդիրը. երեխաների մոտ հայտնաբերվում են մի շարք հիվանդություններ, որոնք բնորոշ են մեծերին: Բժիշկներն էլ խորուրդ են տալիս եղանակային կախվածությունը բուժել կոփվելով, մարզանքով, վիտամինների պաշար կուտակելով:
Արդարության համար նշեմ, որ բժիշկները չեն կարող բացատրել, թե ինչու են առողջ երեխաների մոտ հայտնաբերվել եղանակային կախվածություն: Բժշկական գիտությունների դոկտոր, երեխաների և դեռահասների հիգիենայի ու առողջության պահպանման ԳՀԻ ուսուցման և դաստիարակության հիգիենայի լաբորատորիայի վարիչ Մարինա Ստեպանովան պատմեց, որ լիալուսնի ժամանակ երեխաներն ավելի հաճախ են լացում, բայց չենք ասում, որ այդ երեխաները հիվանդ են: Նրաք կարող են լինել ամբողջովին առողջ, բայց նրանց արձագանքման առանձնահատկությունները, մթնոլորտային ճնշմանը, օդի խոնավության տատանումներին հարմարվողականությունը կարող են լինել տարբեր:

Այսպիսով մնում է միայն հետազոտել ամեն մի երեխայի արձագանքը և անել համապատասխան եզրակացություններ: Օրինակ` բացի բժշկան փաստաթղթերից, յուրաքանչյուրը ունենա իր եղանակային փաստաթուղթը: Հետո կարելի է ավելի հեռու գնալ  և ամեն մի երեխայի համար կազմել առանձին ուսումնական ծրագիր, համապատասխանեցնել դասացուցակը եղանակի տեսության հետ:

Այնուամենայնիվ, գիտնականները կոչ են անում ուսուցիչներին և ծնողներին հաշվի առնել իրենց հետազոտություների արդյունքները: Պետք չէ խիստ պատժել երեխային, եթե նա «երկուս» է ստացել:  Ավելի լավ է՝ նայեք պատուհանից դուրս և տեղեկանաք եղանակի առաջիկա փոփոխությունների մասին: Միգուցե հենց այնտեղ լինի երկուսի պատասխանը: