Մանկավարժական ինվարիանտներ

11-15-րդ ինվարիանտներ

Իվարիանտ 16. Երեխան չի սիրում ex cathedra(1) բացատրություններ լսել:

Սա բոլորովին էլ ցրվածությունից կամ ծուլությունից չէ: Արդեն խոսել ենք այն մասին, որ և՛ երեխան, և՛ մեծը չեն սիրում լսել այն, ինչ իրենք չեն խնդրել և որի կարիքը չունեն: Այդ պատճառով էլ այդքա՛ն ապարդյուն են բոլոր այն հնարները, որոնք ուսուցիչների կողմից հորինված են, որ երեխաներին մանրախնդիր դասերի ռեժիմին ենթարկեցնեն:

Սակայն մեզ կասեն, որ երեխան, այնուամենայնիվ, պիտի իմանա և հասկանա այն, ինչը դեռ չգիտի, և ինչը հատկապես ուսուցիչը պիտի սովորեցնի: Բայց, միգուցե այլ եղանակնե՞ր էլ կան:

Մեր մեթոդները տարբեր ձևով են լուծում այդ խնդիրները: Հատկապես առաջարկում ենք հետևյալը: Երբ դասի ժամանակ ուսումնական նյութը բացատրում եք մենթորական (խրատատուի) տոնով, ձեզ ոչ ոք չի լսում: Բայց փորձեք ուսումնական աշխատանքը կազմակերպել այնպես, որ երեխան ստիպված լինի ինքնուրույն •ործել, որ փորձ անի, հետազոտի, ընտրի և դասդասի տեղեկատվական նյութերը: Այդ դեպքում նա ձեզ հարցեր կտա, որ այս կամ այն կերպ իրեն հետաքրքրում են, իսկ դուք կպատասխանեք դրանց: Արդյունքում կստացվի այն, ինչը անվանում ենք a posteriori, այսինքն՝ փորձի վրա հիմնված դաս:

Թեստ 
Բոլոր առարկաներից պարապմունքներն սկսում եք փորձարարական աշխատանքներից` դրա հետ աշակերտներին անհրաժեշտ տեղեկատվություն տալով: Կանաչ

Փորձում եք ավելի հետաքրքիր դարձնել պարապմունքները, սակայն դեռ ավանդական դասի շրջանակում: Դեղին

Դուք չեք տեղաշարժվել ex cathedra դասի փուլից: Կարմիր

Ինվարիանտ 17. Երեխան այն աշխատանքից չի հոգնում, որն իր գործառնական (ֆունկցիոնալ) կենսական պահանջմունքներին է համապատասխանում:

Թե՛ մեծերը, թե՛ փոքրերը հոգնում են ոչ թե աշխատանքից, այլ նրա ստիպողական, մարդու էությանը հակասող բնույթից:

Սխոլաստիկան համառորեն պնդում է իր մոլորությունները, որոնցից մեկն էլ այն է, թե իբր երեխան առանց ընդմիջման չի կարող 40 րոպեից ավելի աշխատել, և այդ պատճառով յուրաքանչյուր դասից հետո պետք է սահմանել տասը րոպե տևողությամբ դասամիջոց: Մեր սեփական փորձի հիման վրա հաստատում ենք, որ դա այդպես չէ. եթե երեխան զբաղված է կենդանի, իր պահանջմունքներին համապատասխան աշխատանքով, բոլորովին չի հոգնում և կարող է աշխատել 2-3 ժամ, նույնիսկ ավելին՝ և նրանից կտրվելով միայն բնական անհրաժեշտության դեպքում:

Ֆրենեի դպրոցում երեխաները առանց ընդմիջման աշխատում են 8.30-ից մինչև 11.30, և դա բացարձակապես նորմալ է:

Ձեր մանկավարժության որակը բացահայտող հաջորդ թեստը երեխաների հոգնածության մասին է:

Թեստ
Երեխան առանց հոգնելու կարող է աշխատել մի քանի ժամ: Կանաչ

Երեխան ժամանակ առ ժամանակ հոգնում է, և նրան հանգստանալ է պետք: Դեղին

Դասացուցակով անհրաժեշտ են դասամիջոցներ: Կարմիր

Ինվարիանտ 18. Ոչ ոք` ո՛չ երեխան, ո՛չ մեծերը չեն սիրում հսկողություն և պատիժ, որը հաճախ ընկալվում է որպես արժանապատվության ոտնահարում, մանավանդ եթե արվում է հրապարակավ:

Դժվար չի պատկերացնել, անգամ մեղավոր լինելու դեպքում, թե բողոքի ինչպիսի զգացում կառաջանա մարդու մեջ, որը փողոցով ստիպված ոստիկանի ուղեկցությամբ պիտի անցնի: Այս տեսանկյունից տնային առաջադրանքների ստուգումն ու ուղղումը, ինչպես նաև շարադրությունների բարձրաձայն ընթերցումը երեխայի մեջ անհանգստություն և դժգոհություն են հարուցում:

Երբեմն ասում են, թե դաժան հսկողությունն ու կարգադրություններն անխուսափելի չարիք են, սակայն դրանք հիմք են ամենատարբեր հակազդեցությունների, որոնք ձգտում են հեղափոխական նախաձեռնություններից պաշտպանելու ավանդույթը և սովորությունները: Այնուամենայնիվ, կարևոր է ոչ այնքան ստուգումներից հրաժարվելը, որքան երեխայի կատարած աշխատանքի հանդեպ հենց ուսուցչի վերաբերմունքի փոխելը:

Ավանդական դպրոցում, որպես կանոն աշակերտը միշտ մեղավոր է: Ուսուցիչը հակված է իր աշակերտի աշխատանքի մեջ առաջին հերթին թերություններ նկատելու: Նա հանցագործին փնտրող ոստիկանի պես է իրեն պահում: Երեխան, պարզվում է, մեղավոր է ու անլիարժեք, որն էլ ծայրաստիճան ստորացուցիչ է:

Եվ, իհարկե, դա է շատ երեխաների անհաջողությունների հիմնական պատճառը:

Ասում են` միևնույն է, անհրաժեշտ է երեխաների աշխատանքի մեջ շտկել սխալներն ու թերությունները, հակառակ դեպքում նրանք լավին չեն ձգտի: Բայց չէ՞ որ մայրը երբեք չի փնթփնթում սխալ բառեր արտասանող կամ առաջին քայլերն անելիս ընկնող իր երեխայի վրա: Նա բնազդաբար •իտի, որ երեխան հաջողության հասնելու համար անում է իր ուժերի չափ, անհաջողությունը նրան հանում է հավասարակշռությունից: Եթե երեխան ինչ-որ բան չի կարողանում, ուրեմն դա վեր է իր հնարավորություններից: Ուսուցիչը, ինչպես մայրը, ոչ թե պիտի պատժի, այլ աջակցի երեխային` հաջողության հասնելու:

Աջակցություն`ահա մանկավարժի միակ արժեքավոր •ործառույթը: Բայց նախ անհրաժեշտ է վերանայել աշխատանքի մեթոդները, հասնել նրան, որ սխոլաստիկ կանոնները փոխարինվեն բնական հնարներով, և երեխաները կարողանան աշխատել սեփական ցանկությամբ, այլ ոչ թե ուսուցչի հրամանով:

Թեստ
Այլևս աշակերտների աշխատանքներում կարմիր մատիտ չեք գործածում, նրանց օգնականների դիքերում եք: Կանաչ

Դեռ այդ ձեռքբերման կիսաճանապարհին եք: Դեղին

Մնում եք ավանդական մանկավարժության դիրքերում: Կարմիր

Ինվարիանտ 19. Առաջադիմության գնահատանիշ դնելը և աշակերտներին որակավորելը սկզբունքորեն սխալ են:

Գնահատականը երեխայի աշխատանքի մասին մեծի եզրակացությունն է: Այն նշանակություն կունենար, եթե արդարացի և անկողմնակալ լիներ: Այն ծայրահեղ դեպքում մասամբ կարող է այդպիսին լինել, եթե խոսքը սովորական ուսուցման մասին է, օրինակ՝ թվաբանական չորս •ործողություններին տիրապետելու մասին: Բայց ավելի բարդ աշխատանքի համար, որտեղ պետք է նկատի ունենալ աշակերտի տրամաբանական մտածողությունը, դյուրըմբռնումը և նույնիսկ տվյալ պահի հոգեկան վիճակը, գնահատման ցանկացած համակարգ արատավոր է: Ընդ որում արժե՞ արդյոք զարմանալ, որ առաջադիմության գնահատականները կարող են կրկնապատիկ բարձրանալ կամ ցածրանալ քննող անձանց կողմից, ովքեր հանգիստ խաղում են կես և քառորդ միավորներով: Այդ դեպքում ինչպե՞ս հավատանք կեղծ գնահատականների հիման վրա ստեղծված դասակարգման աղյուսակներին, և ինչպե՞ս կարելի է ապացուցել, որ ոմն աշակերտ աղյուսակում ավելի բարձր տեղ է զբաղեցնում, քան մյուսը` հիմք ընդունելով սոսկ մի քանի հարյուրերորդական միավորի ավելի լինելը: Սրանք ամենախաբուսիկ մաթեմատիկական հաշվարարություններն են, ամենահակամարդկասիրական վիճակագրությունը: Բայց և այնպես ո՛չ ուսուցիչները, ո՛չ ծնողները չեն ցանկանում հրաժարվել այդ համակարգից` պնդելով, որ արդի պայմաններում, երբ երեխաները չեն ուզում աշխատել, գնահատումը և դասդասումը համարվում են պատժի ամենագործուն միջոցներ և մրցման լավագույն ձևերը: Սակայն այս եղանակն ունի և հակառակ, բավականին վտանգավոր կողմ: Քանի որ գ նահատականը սկզբունքորեն պիտի լինի առավելագույս ճշգրիտ, մանկավարժները գլխավորապես ուշադրություն են դարձնում նրա վրա, ինչը իրոք կարող է չափվել և գնահատվել, օրինակ` վարժության կատարումը կամ խնդրի լուծումը: Բայց ինչպե՞ս չափենք վերացական մտածողության զարգացման աստիճանը, գեղարվեստական ունակությունները, գ իտական և պատմագիտական հոտառությունը: Այս բոլոր որակները ոչ մի գ նահատականի չեն տրվում և արդեն համարյա հաշվի չեն առնվում դպրոցի առօրյա կյանքում: Միայն քննություններին և մրցույթներին դրանք կարող են որևէ նշանակություն ունենալ:

Այսպիսին է ներկա իրավիճակը, որը փորձում ենք փոխել հետևյալ միջոցներով` երեխաների մեջ աշխատանքի ճաշակ, ինչպես նաև պահանջ պատվաստելով, առողջ մրցակցության ոգին արթնացնելով, վկայականների և գրաֆիկների համակարգ կիրառելով, որոնք երբևէ դուրս կմղեն գնահատականների և որակավորման արտասովոր համակարգը:

Թեստ
Նորովի եք կազմակերպում աշխատանքը, ինչը ձեզ թույլ է տալիս հրաժարվել գնահատականներից և դասակարգումից: Կանաչ

Զգուշությունից ելնելով՝ այլ կերպ եք անվանում գնահատանիշերը և դասակարգումը: Դեղին

Ինվարիանտ 20. Անհրաժեշտ է հնարավորինս քիչ խոսել:

Հին մանկավարժության այնպիսի ազդեցության տակ ենք, որ ցանկացած իրավիճակում շարունակում ենք խոսել, բացատրել, ցուցադրել, անգամ եթե դա անարդյունավետ է: Խնայեք ձեր ձայնը, որը մինչև վերջ բարձրացրել եք՝ փորձելով աղմուկը խլացնել: Կարիք չկա յուրաքանչյուր առիթի դեպքում տրվել բացատրություններին. դա ուժերի ավելորդ վատնում է: Ինչքան քիչ եք խոսում, այնքան շատ եք գործում:

Նա, որ գիտակցական աշխատանքով է զբաղված, չի խոսում: Բայց ձեր աշխատանքում և գ ործելակերպում այս փոփոխությունը պետք է լինի այն դեպքում, երբ յուրացնեք մեր 13-րդ ինվարիանտը:

Անհատը ոչ թե բացատրությունների և ցուցադրությունների օ•նությամբ է ձևավորվում, այլ սեփական •ործունեության և փորձարարական շոշափել-•տնելու ընթացքում: Ընդ որում պետք է անպայման շատ լավ տիրապետեք անհրաժեշտ նյութին և մեթոդներին, որոնք որակական նոր աստիճանի կբարձրացնեն ձեր մանկավարժությունը:

Թեստ
Հրաժարվել եք ավանդական դասերից, գնալով ավելի ու ավելի քիչ եք խոսում: Կանաչ

Փորձում եք քիչ խոսել, բայց դեռ ձեր մանկավարժական աշխատանքում բոլոր անհրաժեշտ փոփոխությունները դեռ չեք արել Դեղին

Առաջվա պես •երադասում եք խոսքային բացատրությունները: Կարմիր

1) Ex cathedra [էքս կատեդրա], լատին. – Ամբիոնից, պաշտոնական դիրքից, հեղինակության ուժով (խմբ.)

21-րդ ինվարիանտ

Ռուսերենից թարգմանեց Կարինե Պետրոսյանը