Գոհար Եղոյան

Պարտեզ դրսում և ներսում

Կրտսեր դպրոց-պարտեզում ուսումնահասարակական նախագծերի իրականացումը  հանրակրթության կարևոր բաղկացուցիչ է: Այն հնարավորություն է տալիս միանգամայն գործնական, առօրյա կյանքում կիրառելի գիտելիքներ, կարողություններ և հմտություններ ձեռք բերել:

Աշխատանքը պլանավորելուց բացի շատ կարևոր հանգամանք է հաշվի առնել երեխայի տարիքային ու ֆիզիկական ունակությունների սահմանն ու կարողությունները: Ֆիզիկական աշխատանքը, որքան էլ որ համապատասխան լինի երեխայի հնարավորություններին, ունի իր առանձնահատկություններն ու դժվարությունները: Դրանք հաղթահարելն ու աշխատանքն ավարտին հասցնելը  կամքի ուժ են պահանջում, և հետևապես կոփում է երեխայի կամքը: Երեխան, կատարելով ֆիզիկական աշխատանք, միաժամանակ ֆիզիկապես կոփում է մարմինը: Արդյունքի հասնելու համար երեխաները որոշակի դժվարություններ են հաղթահարում:

Աշխատանքի ընթացքում շատ կարևոր է նաև երեխաների փորձի փոխանակումը: Կան երեխաներ, որոնք հողի հետ աշխատանքում առավել հմուտ են, տանը կամ բակում պահում են կենդանիներ, խնամում են բույսեր: Հենց գործունեության ընթացքում նրանք բնական ճանապարհով իրենց մեծերից ստացած գիտելիքները, հմտությունները փոխանցում են ընկերներին: Սա ուսուցման արդյունավետ ձև է գործունեության միջոցով:

Այս նախագծերը կարևոր են նաև սոցիալական շփման համար: Երեխաները միասին նախագիծ են մշակում, աշխատանքի բաժանում են անում, օգնում են միմյանց, համագործակցում են:

Ուսումնահասարակական նախագծերի իրականացումն ունի նաև հոգեբանական կողմ: Երեխաներ կան, որոնք լավ չեն առաջադիմում հանրակրթական առարկաներից: Իսկ ահա հասարակական նախագծեր իրականացնելիս նրանք միանգամից առանձնանում և առավելություն են ստանում. առավել գործունյա են, ֆիզիկապես ուժեղ են, ավելի հմուտ են և ունեն հիմնավոր գիտելիքներ տվյալ գործունեության հետ կապված, կարող են ցույց տալ իրենց իր հնարավորություններն ու հմտությունները: Ուսման այսպիսի կազմակերպման դեպքում այս սովորողները թերարժեքության բարդույթներ չեն ունենում:

Աշխատանքի արդյունավետության բարձրացման համար երեխաները պետք է հասկանան կազմակերպվող աշխատանքի անհրաժեշտությունն ու արդյունավետությունը: Աշխատանքային խումբը պետք է լինի փոքր` կառավարելի լինելու համար: Աշխատելիս երեխաները պետք է լինեն համապատասխան հագուստով և գործիքներով:

Միջավայրի կանաչապատման, խնամքի  աշխատանքները  երեխաների մեջ սերմանում են պարտավորվածություն շրջակա միջավայրի նկատմամբ: Սա   կրթական ծրագիր է, որն ուղղված է նաև անձի ձևավորմանն ու կայացմանը:                     

Ուսումնահասարակական նախագծերի իրականացումը կրթական ծրագիր է, որը ուսումնական գործունեության միջոցով հիմնավոր  գիտելիքներ, հմտություններ, կարողություններ և արժեքային համակարգ է փոխանցում սովորողին: Դրանք են.

1. Հասարակական աշխատանքների ժամանակ երեխաները սովորում են ճիշտ աշխատել հողագործական գործիքներով` բահով, փոցխով, լինգով, պադգարակով: Սովորում են դրանք օգտագործել անվտանգ և արդյունավետ:
2. Բնագիտական աշխատանքների շրջանակներում երեխաները սովորում են հողի որակը փոխելու և բարելավելու եղանակները: Երեխաները սովորում են գնահատել հողը` դրա անորակ և բերի լինելը: Այս ուղղությամբ տարվող աշխատանքների ժամանակ երեխան սկսում է տարբերել, թե երբ է  որակազրկված հողը և երբ է անհրաժեշտ կատարել հողի պարարտացում: Այդ նպատակով երեխաները անորակ հողը փխրեցնում են բահերով, դրան խառնում են կարմիր ավազ` այն փխրուն դարձնելու և հողի մեջ խոնավությունը  պահպանելու նպատակով: Իսկ ծառի բների հատվածում խորությամբ լցնում են գոմաղբ, որը ծառին   կապահովի հարուստ հումուսով: Այդ նպատակով օգտագործում ենք նաև մեր պահած նապաստակների արտաթորանքը, որը ևս պարարտանյութ է համարվում:
3. Կենդանիներին խնամելու ժամանակ երեխաները սովորում են տվյալ կենդանու կերակրման ձևերը,  բազմացման պայմանները: Երեխաները կարողանում են կերակրել նրանց` բակից հավաքում են խոտ, իսկ տանից բերում են բանջարեղենի մնացորդներ: Երեխաները իրենց կարողությունները և հմտությունները կարողանում են օգտագործել բներ պատրաստելու ժամանակ: Այդ աշխատանքի ժամանակ երեխաներն օգտագործում են փայտ, մուրճ, մեխ և այլ պարագաներ: Կենդանիների մասին նյութերը երեխաները դուրս են բերում ինտերնետից, թարգմանում են  և  ինֆորմացվում են տվյալ կենդանու մասին: Կարողանում են խնամել նապաստակներին, թութակներին, ծովախոզուկներին, ձկներին և բակի շներին: Սովորում են փոխել ակվարիումի ջուրը, մաքրել ակվարիումը:
4. Երեխաները սովորում են, թե ծառատունկի համար բարենպաստ ամիսները որոնք են, սովորում են տարբերել ծառերի տեսակները, կարողանում են տարբերել ծառերի չոր և դալար լինելը, դրանց լուսասեր կամ ստվերասեր հատկությունները:
5. Ծառատունկի ժամանակ երեխաները սովորում են ծառի համար փոս փորել համապատասխան խորությամբ, արմատները ամուր ամրացնել հողին, արմատի վերջույթները հեռացնել ծառի մկրատով, որպեսզի այն շուտ աճի  և  այն ջրել առատ քանակությամբ ջրով: Ծառը տնկելուց հետո պետք է բնի շրջակայքում ակոսապատել, որպեսզի ջրելը արդյունավետ լինի: Երեխաները հասկանում  են, որ ծառը միայն տնկելով և մեկ անգամ ջրելով չի աճի, և դրա համար անհրաժեշտ է այն պարբերաբար ջրել ու խնամել:
6. Հասուն ծառերի բները կրապատելու ժամանակ երեխաները սովորում են, թե ինչ է կիրը, նրա նշանակությունը և դերը ծառերի կյանքում: Արդյունքում սովորեցին, որ կիրը թունաքիմիկատ է, այն անհոտ է, քարացած է, սպիտակ,  հեշտությամբ լվացվում է: Այն պետք է խառնել ջրին` երկաթե տարրայի մեջ և ինչքան հնարավոր է հեռու մնալ, քանի որ այդ խառնուրդի ժամանակ տեղի է ունենում ուժեղ ռեակցիա: Այդ խառնուրդը պետք է թողնել մեկ օր, այնուհետև կրապատել միայն ծառերի բների հատվածը` 1մ բարձրությամբ: Այն պաշպանում է ծառին վնասատու միջատներից:
7. Սենյակային բույսերի խնամքի ընթացքում երեխաները սովորում են դրանց աճեցնելու և բազմացնելու ձևերը: Սովորում են համապատասխան գործիքներով փխրեցնել ծաղիկների հողը, դրանք ջրել ճիշտ քանակությամբ, պարբերաբար լվանալ կամ շորով սրբել տերևներն ու ծաղկամանները: Կարողանում են ծաղիկը տեղափոխել մեկ այլ տարրայի մեջ, տարբեր որակի հողերի խառնուրդ ստանալ և այլն:
8. Յուրաքանչյուր բույսի և կենդանու մասին տեղեկությունը դառնում է ուսումնական նյութ: Երեխաները սովորում են այդ նյութերը դուրս բերել ինտերնետային կայքերից, թարգմանել, ստանում են գիտելիքներ բույսերի, կենդանիների խնամքի, դրանց բազմացման, պայմանների վերաբերյալ, այնուհետև  կազմում են դրանց համար հատուկ անձնագիր:
9. Դպրոցի ներսում փոքրիկ ջերմոց ունենալը դառնում է անհրաժեշտություն, քանի որ երեխաների սերն ու հետաքրքրասիրությունը դեպի բույսերը պետք է բավարարել և ամռան, և ձմռան շրջանում: Այստեղ աշխատանքները չեն զիջում լաբորատոր պայմաններին: Ուսուցողական նյութ է դառնում հենց ջերմոց հասկացությունը` ինչ է ջերմոցը, ինչ հնարավորություններ ունի այն: Այս աշխատանքային սենյակում երեխաները սովորում են ինքնուրույն ցանել կամ տնկել, ջրել և ժամանակ առ ժամանակ դիտարկել, թե ինչպես է սերմը վերածվում բույսի, թե ինչպես է փոքրիկ սերմը ծառի կամ թփի շիվ դառնում: Այսպիսի նուրբ աշխատանքների համար ջերմոցային սենյակը ավելի հարմար է, քան բակի մեծ տարածությունը, որը պաշտպանված չէ անբարենպաստ եղանակներից:  Երբ դրանք դառնում են պարտեզի կամ դպրոցի ներսի դիզայնը գեղեցկացնելու ենթակա բույսեր, դրանք զգուշորեն տեղափոխվում են: 

Սովորողների ուսումնական այս գործունեության արդյունքում մենք ունենում են խնամված, կանաչապատ, կենդանի միջավայր և՛ շենքից դուրս, և՛ շենքի ներսում: