Գիտափորձ, իրականացում, արդյունքներ

Նաիրա Դալուզյան

2006-2007ուստարում դպրոց-պարտեզում գործում էր հինգ տարեկանների մեկամյա ուսուցման նախապատրաստական խումբ, որտեղ իրականացվում էր գիտափորձ, ըստ որի երեխաներն իրենց բնական, միևնույն ժամանակ ծրագրավորված զարգացման արդյունքում յուրացնում էին առաջին դասարանում նախատեսված ծրագիրը: Այդ ժամանակ ես`որպես մանկավարժ, փոքր- ինչ կասկածանքով էի մոտենում գիտափորձին և այքան էլ վստահ չէի, որ այն հաջողություն կունենա: Ավելի ճիշտ, ես կարծում էի, որ երեխաները չեն հասցնի ծրագրով նախատեսված նյութը յուրացնել:
 
Նույն այդ տարին, երբ գիտափորձի խումբն ավարտեց իր մեկամյա ուսուցումը. ես ընդունում էի 12 -ամյա ուսուցման  կրտսեր առաջին դասարան: Գիտափորձի դասարանը դարձավ ավագ առաջին դասարան, կամ, որ ծրագրային առումով նույնն էր,  կրտսեր երկրորդ դասարանը: Իմ և այդ դասարանը գտնվում էին կողք կողքի: Ուսումնական առաջին տարվա ընթացքում մենք` ես և Խաչատրյան Սեդան, այդ դասարանի դասվարը,  հաճախ էինք համեմատում կրտսեր առաջին և երկրորդ դասարանները:  Ակնհայտ էր, որ այդ դասարանում սովորող երեխաները ծրագրային առումով բավականին առաջ էին իմ դասարանում սովորող երեխաներից (պետք է նշեմ, որ իմ դասարանում սովորող երեխաները բավականին ընդունակ են), այսինքն՝ դա պայմանավորված չէր նրանց ավելի լավ ներուժով: Մյուս դասարանի արդյունքը բացատրվում էր 5 տարեկանների մեկամյա զարգացման ծրագրով: Այդ ծրագրի շնորհիվ էր, որ նրանք շատ արագ ադապտացվեցին դպրոցական միջավայրին: 

Չնայած այդ ամենին, ես դեռ որոշ կասկածներ ունեի և շարունակում էի դիտարկել, ուսումնասիրել գիտափորձով անցնող դասարանները: 2008 - 2009 ուստարում  կազմավորվեց ևս  մի այդպիսի դասարան: Ստացվեց այնպիսի մի իրավիճակ, որ իմ դասարանը գտնվում էր գիտափորձն իրականացնող երկու դասարանների` երկրորդ և երրորդի դասարանների միջև: Ուսումնասիրության  դաշտն ավելի  ընդլայնվեց և մենք` արդեն երեք դասվարներով, հաճախակի քննարկումներ էինք կազմակերպում ծրագրային  հարցերի շուրջ, համեմատում դասարանները ըստ պետական ծրա·րի նախատեսված գիտելիքների, կարողությունների և հմտությունների:

2008 թվականի սեպտեմբեր ամսից նախակրթարանում գործում  է 5 տարեկանների հերթական խումբը:  Խմբում կա 18 երեխա, որոնք զարգացման մեկամյա  ծրագիրն են  անցնում և ուսումնական տարվա վերջում յուրացրած կլինեն  առաջին դասարարանի ծրագիրը: Այս խմբի աշխատանքներին ես հետևում եմ ավելի ուշադիր և փորձում եմ պարզել բոլոր մանրամասները, քանի որ իմ աղջիկը սովորում է այս խմբում և բնականաբար ես այս ամենին նայում եմ ոչ միայն մասնագետի, այլ նաև ծնողի աչքերով:

Այս ընթացքում «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրում կազմակերպվող վերապատրաստումների ժամանակ ես հանդիպել և զրուցել եմ նախադպրոցական խմբերի շատ դաստիարակների հետ և պատկերը ինձ շատ է մտահոգել: Փաստորեն կրթության ոլորտում չի պահպանվում կրթության շարունակականությունը, ինչը որ կրթակարգով պահանջվում է: Կարծում եմ, որ բոլոր մանկավարժներն էլ շատ լավ գիտեն, որ ուսուցումը պետք է կառուցվի երեխայի արդեն իսկ ունեցած գիտելիքների, կարողությունների և հմտությունների հիման վրա: Իսկ ի՞նչ է ստացվել.

Դպրոցը և մանկապարտեզը  հեռացել են իրարից, մինդեռ դա պետք է լինի մի ընդհանուր օրգանիզմ, որը պետք է աշխատի ի շահ երեխայի:

Նախադպրոցական խմբերում երեխաները դառնում են տառաճանաչ և թվաճանաչ: Որոշ «քոլեջներ» և նախադպրոցական խմբեր գնում են ավելի հեռուն և իրենց վրա են վերցնում գրուսուցման խնդիը: Փաստ է նաև այն, որ ավելի ու ավելի մեծ թվով  ընտանիքներ են զբաղվում  երեխայի զարգացմամբ և նրան դպրոցին նախապատրաստելով:

Փաստորեն երեխաների մի ստվար զանգված դպրոց է գալիս արդեն իսկ տառաճանաչ և թվաճանաչ, և դպրոցում նրան ստիպում են նորից «սովորել» այն ամենը, ինչը նա արդեն գիտի: Ի՞նչ է մնում անել խեղճ երեխային. ձանձրանալ, կորցնել հետաքրքրությունը ուսման նկատմամբ, որոշ ժամանակ հպարտանալ իր «ամենագիտությամբ»  և մոռանալ աշխատելու և հայտնագործելու հաճույքը:

Շատ լավ տեղյակ լինելով այս ամենին և բավականին երկար հետևելով գիտափորձ իրականացնող դասարաններին` ես եկել եմ այն եզրակացության, որ սա ճիշտ ճանապարհ է: Իսկ իմ մտավախությունը վերջնականապես վերացավ այն ժամանակ, երբ սեպտեմբերին Կարինե Բաբուջյանի դասարանը, որը փաստորեն եռամյա կրտսեր դպրոցի երկրորդ դասարան է,  համալրվեց այլ դպրոցներից եկած յոթ  քառամյա կրտսեր դպրոցի 3-րդ դասարանցիներով: Ստեղծված իրավիճակը պարտադրեց համեմատական ուսումնասիրություն կատարել քառամյա կրտսեր դպրոցի 2-րդ դասարանն ավարտած սովորողների և մեր գիտափորձի «Իմացումի հրճվանք» եռամյա կրտսեր դպրոցի առաջին դասարանն ավարտած սովորողների գիտելիքների, կարողությունների ու հմտությունների միջև: Ուսումնասիրությունը ցույց տվեց, որ մեր սաները գիտելիքի առումով չեն զիջում մյուս դպրոցներից եկած երկրորդ դասարանն ավարտած սովորողներին: Իսկ կարողությունների և հմտությունների առումով գիտափորձով անցած սովորողներն ավելի առաջ էին, քան մյուս դպրոցներից եկած երեխաները: Գիտափորձի դասարանի սովորողներն ավելի լավ էին գրում, կարդում, կարդացածը հասկանում, ավելի հանգիստ և անկաշկանդ էին արտահայտում իրենց մտքերը, ավելի ազատ էին մաթեմատիկական ·ործողություններ կատարում: Իսկ անգլերենի և ռուսերենի իմացությամբ, համակարգչային ծրագրերի գործածությամբ հասկանալի է, որ համեմատելն անիմաստ էր:

Պետք է հաշվի առնենլ նաև այն  փաստը, որ 12-ամյա ուսուցման  կրթական համակարգի անցնելով` կրտսեր դպրոցի  եռամյա ծրագիրը բաժանվեց 4 տարիների մեջ  ոչ հավասարաչափ, և արդյունքում առաջին դասարանի ծրագիրը շատ թեթև է, իսկ երկրորդ դասարանից սկսած ուսումնական նյութը միանգամից բարդանում է, և երեխայի համար շատ ավելի դժվար է լինում այն յուրացնել: Մեր գիտափորձում ավելի հավասարաչափ բաշխում է կատարվել: Կա ևս մի փաստ. ըստ պետական ծրագրի գոյություն ունի մի չափորոշիչ` տարրական դպրոցն ավարտող երեխայի համար, իսկ մենք համոզված ենք, և դա են ցույց տալիս հետազոտությունների արդյունքները, որ «Իմացումի հրճվանք» եռամյա ծրագրով սովորող երեխաները  կբավարարեն այդ չափորոշիչներին

Արուսյակ Վարդանյան

Հինգ տարեկանների մեկամյա ուսուցում

5-6 տարեկանները ընդգրկված են նախապատրաստական մեկամյա ուսուցման ծրագրի մեջ, որը ղեկավարում եմ ես: Այսօր արդեն երեխաները թվաճանաչ են և տառաճանաչ: Ծրագրի իրականացման արդյունքում զարգացել են երեխաների լեզվական հմտություններն ու մաթեմատիկական մտածողությունը: Համակարգչային զարգացնող խաղերի միջոցով նրանք տիրապետում են համակարգչային հմտությունների, խաղերի, երգերի, խաղ-բանաստեղծությունների միջոցով ձեռք են բերել անգլերենի և ռուսերենի որոշակի լեզվական իմացություն:

Ծրագիրն ապահովել է նախադպրոցական ուսուցման արդյունավետ կազմակերպում, որն իր մեջ ներառել է նաև ստեղծագործական երևակայությունը զարգացնող գործունեություն, գեղարվեստական գործունեություն (կերպարվեստ, երգ, պար), ֆիզիկական գործունեություն, բնագիտական գործունեություն:

Մայրենի լեզու, նախայբբենական շրջան
Նշեմ, որ ուսումնական գործունեությունը հարմարեցված է 5-6 տարեկան երեխաների վարքային դրսևորումներին: Երեխաները կարողանում են տրոհել պատմությունը նախադասությունների, նախադասությունը` բառերի, բառը` վանկերի, վանկը` հնչյունների: Նրանք վանկատում են հինգվանկանի բառեր և հեգում են մինչև 6 հնչյուն ունեցող բառեր: Երեխաների մեջ արդեն ձևավորված է համեմատելու, հակադրելու և դասակարգելու կարողությունը, կարողանում են հեքիաթներ, պատմություններ հորինել իրենց իսկ նկարած նկարների հիման վրա: Պատկերացում ունեն նախադասության մասին, գիտեն` որն է սկիզբը, և որն է վերջը  (նախադասությունը սկսվում է մեծատառով, վերջում դրվում է վերջակետ):

Գիտեն, որ նախադասությունը բաղկացած է բառերից, բառերը` վանկերից, վանկերը` հնչյուններից:
Ինչ վերաբերում է տառաճանաչությանը, երեխաներն արդեն ճանաչում են գրեթե բոլոր տառերը (34 տառ): Իրենց ծանոթ տառերով փորձում են գրել, կարդալ, բառեր:

Մաթեմատիկա
Երեխաները ծանոթ են 20-ից փոքր բնական թվերի հետ: Թվերն օգտագործում են հաշվելու, համարակալելու համար: Ճանաչում են երկրաչափական պատկերները (եռանկյուն, շրջան, ուղղանկյուն, քառակուսի), օգտագործում են դրանք տարբեր գործունեությունների ժամանակ (ապլիկացիա, նկարչություն…): Առարկաները համեմատում են ըստ գույնի, ձևի, նյութի, չափսի, կազմում են հավաքածուներ ըստ ընդհանուր հատկության, ընդհանուրը բաժանում են մասերի:

Տարբերում են առարկաների տարածական առնչությունները (վերև-ներքև, հեռու-մոտ, ետ-առաջ, բարձր-ցածր, ներս-դուրս, վրա-տակ), առարկաների միջև եղած տարբերությունները (մեծ-փոքր, երկար-կարճ, լայն-նեղ, բարակ-հաստ), տարածական-ժամանակային առնչությունները (սկզբում-հետո, շուտ-ուշ…):

Ծանոթ են +, -, =, <, > նշաններին: Առարկաներ ավելացնելով կամ պակասեցնելով կազմում են պարզ խնդիրներ: Կարող են բանավոր հաշվել (ինչպես նաև գրել) մինչև 10-ը ուղիղ և ետ, գիտեն 1-10 թվերի կազմությունը, 10-ի սահմաններում գումարել, հանել, համեմատել թվերը:

Պատկերացում ունեն տասնյակի մասին, երկնիշ թվերի (մինչև 20) նրանց անվանումների և գրառման մասին:

Օտար լեզուներ (ռուսերեն, անգլերեն)
Ռուսերեն և անգլերեն լեզուներով երեխաները կարողանում են ողջունել, ծանոթանալ միմյանց հետ: Գիտեն մի շարք բանաստեղծություններ, երգեր, ինչպես նաև հաշվում են մինչև 10-ը:
Խաղ-բանաստեղծությունների կամ երգերի օգնությամբ սովորել են մի շարք բառերի անվանումներ, որոնցով շրջապատված են իրենք: