Անահիտ Ավագյան
Իվետա Ջանազյան
Գոհար Եղոյան

Բնագիտությունը  «Իմացումի հրճվանք» ծրագրում

Բնագիտական գործունեությունը կրտսեր դպրոցում չի կարող առանձնացվել երեխայի ողջ գործունեությունից: Այն տարրալուծվում և ինտեգրվում է ընդհանուր ուսումնական պրոցեսի մեջ`  կազմելով դրա բաղկացուցիչ մասը:

Բնագիտությունը  կրտսեր դպրոցում տեսական նյութերի մեխանիկական փոխանցում չէ: Այն ունի գործնական բնույթ: Բնագիտությունը անմիջապես կապվում է երեխայի կենցաղի, նրա առօրյայի հետ: Դա կարող է լինել բույսերի մշակում, կենդանիների խնամք, պարզագույն, անվտանգ փորձեր և դիտարկումներ:   Դրանք կարևոր են   սովորողների մոտ տարրական հմտություններ ձևավորելու համար, նաև նպաստում են երեխայի կենսափորձի հարստացմանը, աշխարհընկալման ձևավորմանն  ու  զարգացմանը:

Բնագիտական փորձեր

Կրտսեր   դպրոցում   բնագիտական   փորձերը    համապատասխանում են երեխայի տարիքին և հետաքրքրություններին: Դրանք կիրառման համար  պարզ են և մատչելի. օգտագործվող առարկաները և   նյութերն  անվտանգ են:

Բնագիտության դասերը հիմնականում գործնական լաբորատոր բնույթ ունեն: Երեխաները իրենք են կատարում փորձերը զույգերով կամ խմբերով`  ուսուցչի օգնությամբ: Փորձերի կատարման ժամանակ նրանք  հետևում են փորձի ընթացքին, տարբեր նյութերի մեջ գտնում  են  տարբերություններ, նմանություններ, գրանցում համապատասխան քայլերը:  Փորձերի  շնորհիվ  իրենց   շրջապատող միջավայրում,  բնության մեջ գտնում են   նմանատիպ երևույթներ և օրինաչափություններ:  Բնագիտության դասերին զարգանում են սովորողի  տրամաբանական մտածողությունը, ստեղծագործական  միտքը. երեխան երևակայում է, հորինում, ինքնուրույն առաջադրում խնդիրներ, առաջադրանքներ:
Հետո փորձերը երեխան կարող է կատարել նաև  տանը:

Փորձը կատարելուց հետո երեխաները կարող են փորձի մասին գրել, պատմել` օգտվելով հարցադրումներից, առաջադրանքներից: Օրինակ`

• Նկարագրի՛ր փորձը, գրանցի՛ր (նշվում է քայլերի հերթականությունը)
• Նոր բառեր, արտահայտություններ (գրանցվում են նոր բառեր ու արտահայտություններ, որոնք նոր են եղել երեխայի համար)
• Ի՞նչ տեսար, ի՞նչ նկատեցիր (երեխան նշում  է իր դիտարկումները, մեկնաբանությունները)
• Ինչպե՞ս ստացվեց (երեխան  սեփական  բառերով փորձում է ինքնուրույն  պատմել, թե ինչից ինչ  եղավ, ինչու այդպես ստացվեց, անում  է ինքնուրույն դատողություններ)
• Ի՞նչն էր հետաքրքիր փորձի ընթացքում (մասնակիցներից յուրաքանչյուրը նշում է իր կարծիքը)

Բնագիտական փորձերի միջոցով ի՞նչ հմտություններ և կարողություններ ենք զարգացնում կրտսեր դպրոցականի մոտ:

• Դիտողականության, շրջապատում օրինաչափություններ նկատելու  դիտարկելու, վերլուծելու կարողություն
• Երևույթներին հետևելու, հետևություններ անելու հմտությունների ձևավորում, հետազոտության, փորձի միջոցով իրեն անհրաժեշտ ինֆորմացիայի ստանալու կարողություն
• Գործունեության ընթացքն ու արդյունքները գրանցելու կարողություն
• Եզրահանգումներ անելու կարողության զարգացում

Գործունեություն բույսերի և կենդանիների հետ

Բնագիտական փորձերից բացի բնագիտական մյուս կարևոր գործունեություններից են.

• Բույսերի, կենդանիների  խնամք
• Ծառերի, թփերի տնկում
• Աշխատանք հողագործական զանազան գործիքներով, սարքեր-սարքավորումներով , տարաներով
• Չափումներ և դիտարկումներ կատարելը
• Շրջակա միջավայրը մաքուր պահելու պատասխանատվությունը

Այս շրջանակում ներկայացնենք մեր գործունեությունը:

Առաջին դասարանի սովորողների հետ ցանել ենք  սերմեր, կազմել ենք սերմի աճման գրաֆիկ: Տարբեր տիպի ամաններում տնկել ենք սենյակային բույսեր, ուսումնասիրել ենք դրանց արմատների ձևերը, սովորել ենք, թե ինչպես պետք է բույսերը  ջրել և խնամել, մաքրել փոշուց: Ընթացքում  ճանաչել ենք, թե որն է ծաղկի արմատը, ցողունը, տերևը: Չափել ենք ցողունի երկարությունը, տեղում կազմել առաջադրանքներ:

 Գարնան սկզբին դասարանի երեխաների մեծ մասը բերեց տնկիներ և ծառեր, որոնք պետք է տնկեինք դպրոցի արտաքին կամ ներքին բակում: Այդ ժամանակ ընկեր Գոհարի հետ միասին սովորեցինք տարբերել ծառերի տեսակները, ուսումնասիրեցինք դրանց արմատները: Միևնույն ժամանակ իմացանք  ծառ տնկելու ձևը, թե ինչ խորությամբ պիտի փորենք փոսը: Այդ  ընթացքում նաև  սովորեցինք  գործիքների տեսակները` բահ, փոցխ, պատգարակ և դրանցով ճիշտ ու անվտանգ աշխատելու ձևերը: Երեխաները կարողացան ծառ տնկելու  համար բահով հողը փորել, փոցխով մաքրել հողը: Դրանից հետո պարբերաբար  հետևում ենք ծառի աճին, խնամում այն,  ջրում:  Տնկելուց հետո յուրաքանչյուր ծառի համար սարքել ենք ծառի անձնագիր, ուր նշել ենք ծառի տեսակը, ծառ բերողի անունը: Արդյունքում  եղավ այն , որ երեխաները սովորեցին  ոչ միայն ծառ տնկել, այլև ծառը խնամել: 

Ինչ վերաբերվում է կենդանիներին,ապա սիրով խնամում ենք դպրոցի ճագարներին, ծովախոզուկներին, կերակում ենք նրանց: Խնամում և ուսումնասիրում ենք  նաև թութակներին, ծանոթացել ենք ալիքավոր թութակների տեսակների հետ: Նշենք, որ  ինտերնետից նյութեր ենք հանել այդ կենդանիների մասին, և երեխաները բնագիտական  տեղեկություններ են ստացել:
Հաճախակի ենք դուրս  գալիս բակ, մաքրում  շրջակա տարածքը աղբից:

«Բնագիտությունը կրտսեր դպրոցում»  ծրագրի մի մասն են կազմում աշխարհագրական կարողություններն ու հմտությունները:  

• Երեխաներին ցույց տալ, որ ցանկացած տարածություն, նույնիսկ շատ մեծ, կարելի է պատկերել ոչ մեծ թղթի վրա. ծանոթացնել նրանց տեղանքի հատակագծի և աշխարհագրական քարտեզի ստեղծման սկզբունքներին:
• Սովորեցնել օգտվել կողմնացույցից, հեռադիտակից, հարթաչափից:
• Սովորեցնել կողմնորոշվել տեղանքում` օգտագործելով բնական երևույթները:
• Սովորեցնել տարբերել լեռների, ծովերի, գետերի, քաղաքների և այլ օբյեկտների պատկերները քարտեզի վրա: Ծանոթացնել մեր տարածքում ապրող ժողովուրդների հետ, կենդանական և բուսական աշխարհի հետ:
• Պատմել ռելիեֆի հիմնական ձևերի, գետերի կառուցվածքի (վտակ, հուն, ակունք և այլն), ափամերձ շրջանների (ծոց, կղզի, թերակղզի և այլն) և այլ աշխարհագրական միավորների մասին:
• Տալ Երկրի ներքին կառուցվածքի մասին պատկերացում (ձվի օրինակը):